What is Pakistan drone capability: రష్యా–ఉక్రెయిన్ సంఘర్షణలో డ్రోన్ యుద్ధం ఒక కీలక అంశంగా మారింది. ఉక్రెయిన్ ఇటీవల రష్యా లోపల 1,800 కి.మీ. దూరంలోని ఎయిర్బేస్పై డ్రోన్ దాడులు చేసింది. ఇది ఆధునిక యుద్ధంలో డ్రోన్ల ప్రాముఖ్యతను తెలియజేస్తుంది. 18 నెలలుగా సాలెగూడు తరహాలో వ్యూహం రచించి ఈ దాడి చేసింది. ఇందుకు పెద్ద కసరత్తే చేసింది. ఈ దాడితో రష్యాకు తీవ్ర నష్టం జరిగింది.
ఉక్రెయిన్–రష్యా డ్రోన్ యుద్ధం..
ఉక్రెయిన్ రష్యాపై చేసిన డ్రోన్ దాడులు, ముఖ్యంగా మే 25న జరిగిన భారీ దాడి, 1,000కు పైగా డ్రోన్లు, మిసైల్లను ఉపయోగించి కీవ్తో సహా రష్యా లక్ష్యాలపై దాడి చేసింది. ఈ దాడులు షహీద్ డ్రోన్లు, ఇస్కాండర్ బాలిస్టిక్ మిసైల్లు, కూయిజ్ మిసైల్లను కలిగి ఉన్నాయి, రష్యా రక్షణ వ్యవస్థలను బలహీనపరచడానికి రూపొందించబడ్డాయి. ఈ దాడులు రష్యా గగనతలంలో లోతుగా చొచ్చుకెళ్లడం, రాడార్ డీకాయ్లు మరియు ఎలక్ట్రానిక్ వార్ఫేర్ వంటి అధునాతన వ్యూహాలను ఉపయోగించాయి.
ప్రత్యేక ఆపరేషన్..
రష్యాపై దాడికి ముందు ఉక్రెయిన్ పెద్ద కసరత్తే చేసింది. రిమోట్తో ఓపెన్ చేసే చెక్క పెట్టెల కంటెయినర్లను రష్యాలోకి పంపింది. ఆ పెట్టెల్లో డ్రోన్లు పెట్టింది. సుమారు 900 నుంచి 1800 కిలోమీటర్ల లోపల.. రష్యా ఎయిర్ బేస్లను టార్గటె చేసుకుంది. యుద్ధం కోసం సిద్ధంగా ఉంచిన విమానాలతోపాటు ఎయిర్ బేస్లపై ఈ డ్రోలన్లతో విరుచుకుపడింది. దీంతో రష్యా తీవ్రంగా నష్టపోయింది.
భారత్–పాకిస్తాన్ సందర్భం..
మే 2025లో జరిగిన భారత్–పాకిస్తాన్ సంఘర్షణ డ్రోన్ యుద్ధం కొత్త యుగాన్ని సూచించింది. ఈ సంఘర్షణలో, రెండు దేశాలు ఒకదానిపై ఒకటి డ్రోన్ దాడులు చేసినట్లు నివేదికలు ఉన్నాయి, ఇది రెండు దేశాల మధ్య యుద్ధ వ్యూహాలలో డ్రోన్ల పాత్రను హైలైట్ చేసింది.
పాకిస్తాన్ డ్రోన్ సామర్థ్యాలు:
పాకిస్తాన్ తన డ్రోన్ సామర్థ్యాలను టర్కీ, చైనా నుండి సేకరించిన సాంకేతికతతో గణనీయంగా అభివృద్ధి చేసింది. టర్కీ బైరక్తార్ TB2, అకిన్సీ, చైనా CH–4, వింగ్ లూంగ్ II డ్రోన్లను పాకిస్తాన్ సేకరించింది. మే 8–9 తేదీల్లో పాకిస్తాన్ 300–400 డ్రోన్లను ఉపయోగించి భారత గగనతలంలో గణనీయమైన దాడులు చేసింది. ఇవి భారత రక్షణ వ్యవస్థలను పరీక్షించడానికి, ఎలక్ట్రానిక్ ఇంటెలిజెన్స్ సేకరించడానికి రూపొందించబడ్డాయి.
పాకిస్తాన్ P YIGA–III కామికేజ్ డ్రోన్లు, షహ్పర్ సిరీస్ MALE డ్రోన్లు కచ్చితమైన దాడులు, నిఘా కోసం ఉపయోగించబడ్డాయి.
భారత్ రక్షణ సామర్థ్యాలు..
భారత్ ఇజ్రాయెల్ నుంచి హెరాన్ మార్క్ 2 మరియు హరోప్ డ్రోన్లను, అలాగే యుఎస్ నుంచి∙ప్రెడేటర్ డ్రోన్లను సేకరించింది. ఇవి భారత రక్షణ వ్యవస్థలో ఖచ్చితమైన దాడులు మరియు నిఘా కోసం ఉపయోగించబడుతున్నాయి. మేలో భారత్ పాకిస్తాన్ డ్రోన్ దాడులను విజయవంతంగా తిప్పికొట్టింది, S–400 రక్షణ వ్యవస్థలు, యాంటీ–డ్రోన్ సాంకేతికతలను ఉపయోగించి 26 స్థానాలలో దాడులను నిరోధించింది. అయితే, భారత డ్రోన్లు చైనా నుంచి∙దిగుమతి చేసుకున్న భాగాలపై ఆధారపడటం, ఎలక్ట్రానిక్ వార్ఫేర్లో బలహీనతలు, ఫ్రెండ్–ఓర్–ఫో (IFF) సామర్థ్యాలలో లోపాలు వంటి సవాళ్లను ఎదుర్కొంటున్నాయి.
పాకిస్తాన్ భారత్పై డ్రోన్ దాడి అవకాశం..
పాకిస్తాన్ భారత్పై ఉక్రెయిన్–రష్యా తరహాలో భారీ డ్రోన్ దాడులు చేసే అవకాశం కొన్ని కారణాల వల్ల పరిమితంగా ఉంది, అయితే పూర్తిగా తోసిపుచ్చలేము.
వ్యూహాత్మక పరిమితులు:
ఉక్రెయిన్–రష్యా సంఘర్షణలో డ్రోన్లు భారీ సంఖ్యలో, అధునాతన వ్యూహాలతో ఉపయోగించబడ్డాయి. పాకిస్తాన్ డ్రోన్ సామర్థ్యాలు గణనీయంగా ఉన్నప్పటికీ, రష్యాపై ఉక్రెయిన్ స్థాయిలో సమన్వయం, భారీ ఉత్పత్తి సామర్థ్యం లేదు.
భారత్ S–400 రక్షణ వ్యవస్థలు, యాంటీ–డ్రోన్ సాంకేతికతలు, బలమైన గగన రక్షణ నెట్వర్క్ పాకిస్తాన్ డ్రోన్ దాడులను నిరోధించగలవు.
రాజకీయ, ఆర్థిక అంశాలు..
భారత్, పాకిస్తాన్ రెండూ అణు ఆయుధ శక్తులు కావడం వల్ల, భారీ డ్రోన్ దాడులు లేదా సైనిక చర్యలు అనియంత్రిత యుద్ధానికి దారితీసే ప్రమాదం ఉంది. ఇది రెండు దేశాలకు ఆర్థికంగా, రాజకీయంగా నష్టం కలిగిస్తుంది. పాకిస్తాన్ ఆర్థిక సంక్షోభం నుండి కోలుకుంటున్న సమయంలో, భారీ సైనిక చర్యలు దాని ఆర్థిక స్థిరత్వాన్ని మరింత దెబ్బతీస్తాయి.
వ్యూహాత్మక ఉద్దేశాలు..
మే 2025 సంఘర్షణలో పాకిస్తాన్ డ్రోన్లను నిఘా, రక్షణ వ్యవస్థలను పరీక్షించడం, పరిమిత దాడుల కోసం ఉపయోగించింది, ఇవి పూర్తి స్థాయి యుద్ధానికి బదులు వ్యూహాత్మక ఒత్తిడి కోసం ఉద్దేశించబడ్డాయి. ఉక్రెయిన్ లాంటి లోతైన దాడులకు పాకిస్తాన్ వద్ద సరిపడా సామర్థ్యం లేకపోవచ్చు, అటువంటి చర్యలు అంతర్జాతీయ ఒత్తిడిని ఆహ్వానిస్తాయి.
భారత్ సన్నద్ధత
భారత్ తన డ్రోన్ రక్షణ వ్యవస్థలను బలోపేతం చేస్తోంది, ఇందులో కౌంటర్–డ్రోన్ సాంకేతికతలు, జామింగ్ సిస్టమ్స్, అధునాతన రాడార్లు ఉన్నాయి. భారత్ డ్రోన్ ఉత్పత్తిలో స్వావలంబనను పెంచడానికి, స్థానిక పరిశ్రమలకు 470 మిలియన్ డాలర్ల పెట్టుబడి పెట్టాలని ప్రణాళిక వేస్తోంది. అయితే, చైనాపై ఆధారపడటం, ఎలక్ట్రానిక్ వార్ఫేర్లో లోపాలు భారత్ను సవాళ్లను ఎదుర్కొనేలా చేస్తున్నాయి.
పాకిస్తాన్ భారత్పై ఉక్రెయిన్–రష్యా తరహాలో భారీ డ్రోన్ దాడులు చేసే అవకాశం ప్రస్తుత సామర్థ్యాలు, రాజకీయ పరిస్థితుల దృష్ట్యా పరిమితంగా ఉంది. అయితే, పాకిస్తాన్ యొక్క డ్రోన్ సామర్థ్యాలు, ముఖ్యంగా నిఘా. పరిమిత దాడుల కోసం, భారత రక్షణ వ్యవస్థలకు ఒక సవాలుగా ఉన్నాయి. భారత్ తన రక్షణ వ్యవస్థలను మరింత బలోపేతం చేయడం, స్వదేశీ డ్రోన్ ఉత్పత్తిని పెంచడం, ఎలక్ట్రానిక్ వార్ఫేర్ సామర్థ్యాలను మెరుగుపరచడం ద్వారా ఈ సవాళ్లను ఎదుర్కోవాలి. అంతర్జాతీయ ఒత్తిడి, అణు ఆయుధ ప్రమాదం రెండు దేశాలను పూర్తి స్థాయి సంఘర్షణ నుండి నిరోధిస్తాయి.
