Sindhu River: జమ్మూ కాశ్మీర్లోని పహల్గాంలో జరిగిన ఉగ్రదాడిలో 26 మంది మరణించిన సంఘటన తర్వాత, భారత్ కీలక నిర్ణయం తీసుకుంది. భద్రతా వ్యవహారాల కేబినెట్ కమిటీ (సీసీఎస్) 1960లో ప్రపంచ బ్యాంక్ మధ్యవర్తిత్వంతో భారత్–పాకిస్తాన్ మధ్య కుదిరిన సింధు నదీ జలాల ఒప్పందం (ఐడబ్ల్యూటీ) అమలును తాత్కాలికంగా నిలిపివేసింది. ఈ నిర్ణయం పాకిస్తాన్కు నీటి సరఫరాపై తీవ్ర ప్రభావం చూపుతుందని చర్చలు జరుగుతున్నప్పటికీ, వాస్తవంగా దీని ప్రభావం అనేక అంశాలపై ఆధారపడి ఉంది.
Also Read: భారత్ విషాదంలో ఉంటే ఢిల్లీపాక్ హైకమిషన్ లో కేక్ కటింగ్ నా?
సింధు నదీ వ్యవస్థలోని ఆరు నదులు సింధు, జీలం, చీనాబ్ (పశ్చిమ నదులు), రవి, బియాస్, సట్లెజ్ (తూర్పు నదులు)నీటి విభజన కోసం 1960లో ఈ ఒప్పందం కుదిరింది. ఒప్పందం ప్రకారం తూర్పు నదులు (రవి, బియాస్, సట్లెజ్) భారత్కు కేటాయించబడ్డాయి. పశ్చిమ నదులు (సింధు, జీలం, చీనాబ్) పాకిస్తాన్కు కేటాయించబడ్డాయి, అయితే భారత్ వీటిని నీటి నిల్వ లేని ‘రన్–ఆఫ్–ది–రివర్‘ జలవిద్యుత్ ప్రాజెక్టుల కోసం ఉపయోగించుకోవచ్చు. సింధు వ్యవస్థలోని మొత్తం నీటిలో 80% (సుమారు 135 మిలియన్ ఎకరాల అడుగులు) పాకిస్తాన్కు, 20% (సుమారు 33 మిలియన్ ఎకరాల అడుగులు) భారత్కు దక్కుతుంది.
నీటిని పూర్తిగా ఆపడం సాధ్యమేనా?
సింధు నదీ జలాల ఒప్పందం నిలిపివేయడం వల్ల పాకిస్తాన్కు నీటి సరఫరా రాత్రికి రాత్రి ఆగిపోదని నిపు�ణులు అంటున్నారు. భారత్లో ప్రస్తుతం సింధు, జీలం, చీనాబ్ నదుల నీటిని పూర్తిగా నిల్వ చేయడానికి లేదా మళ్లించడానికి అవసరమైన ఆనకట్టలు, రిజర్వాయర్లు లేవు. ప్రస్తుత ప్రాజెక్టుల ద్వారా కేవలం 5–10% నీటి ప్రవాహాన్ని మాత్రమే తగ్గించగలదు. పెద్ద ఎత్తున నీటి నిల్వ లేదా మళ్లింపు ప్రాజెక్టులు నిర్మించడానికి దశాబ్దం లేదా అంతకంటే ఎక్కువ సమయం, భారీ ఆర్థిక వనరులు, పర్యావరణ ఆమోదాలు అవసరం. సింధు, జీలం, చీనాబ్ నదులు భారత్లో ఉద్భవించి పాకిస్తాన్కు ప్రవహిస్తాయి. ఈ నదులపై భారత్ సహజంగా ఎగువ రిపేరియన్ హోదా కలిగి ఉంది, కానీ పూర్తి నియంత్రణకు అవసరమైన సాంకేతిక సామర్థ్యం ప్రస్తుతం లేదు.
పాకిస్తాన్పై దీర్ఘకాలిక ప్రభావం
ఒప్పందం నిలిపివేత వల్ల తక్షణ ప్రభావం సీమితమైనప్పటికీ, దీర్ఘకాలంలో పాకిస్తాన్కు గణనీయమైన సవాళ్లు ఎదురవుతాయి.
వ్యవసాయ ఆధారం: పాకిస్తాన్ వ్యవస్థలో 80% నీరు సింధు వ్యవస్థ నుంచి వస్తుంది, ఇది 16 మిలియన్ హెక్టార్ల వ్యవసాయ భూమిని సేద్యం చేస్తుంది. పంజాబ్ ప్రాంతం దేశంలో 85% ఆహార ఉత్పత్తికి దోహదపడుతుంది, ఇది జీడీపీలో 25% వాటా కలిగి ఉంది.
ఆహార భద్రత: నీటి ప్రవాహంలో 5–10% తగ్గుదల కూడా పంట దిగుబడిని ప్రభావితం చేస్తుంది, ఇది ఆహార దిగుమతులపై ఆధారపడే పాకిస్తాన్కు సమస్యలను తెస్తుంది.
నగర నీటి సంక్షోభం: కరాచీ, లాహోర్ వంటి నగరాలు ఇప్పటికే భూగర్భ జలాల క్షీణత, ప్రైవేట్ ట్యాంకర్లపై ఆధారపడుతున్నాయి. నదీ ప్రవాహంలో అంతరాయం ఈ సంక్షోభాన్ని మరింత తీవ్రతరం చేస్తుంది.
ఆర్థిక అస్థిరత: వ్యవసాయ ఉత్పాదకత తగ్గడం, నీటి కొరత వల్ల పాకిస్తాన్ ఆర్థిక వ్యవస్థ మరింత ఒడిదొడుకుల్లోకి జారవచ్చు, ముఖ్యంగా ఇప్పటికే ఐఎంఎఫ్ బెయిలౌట్పై ఆధారపడుతున్న దేశంలో.
భారత్ నిర్ణయం వెనుక ఉద్దేశం..
సింధు జలాల ఒప్పందం నిలిపివేత ద్వారా భారత్ కొన్ని లక్ష్యాలను సాధించాలని భావిస్తోంది.
దౌత్యపరమైన ఒత్తిడి: ఈ చర్య పాకిస్తాన్పై ఆర్థిక, రాజకీయ ఒత్తిడిని పెంచుతుంది, ముఖ్యంగా ఉగ్రవాద నిరోధక చర్యల్లో సహకరించేలా ఒత్తిడి తెస్తుంది.
భవిష్యత్ ప్రాజెక్టులకు మార్గం: ఒప్పందం లేకుండా, భారత్ పశ్చిమ నదులపై నీటి నిల్వ ఆనకట్టలు, జలవిద్యుత్ ప్రాజెక్టులను నిర్మించే స్వేచ్ఛను పొందుతుంది. ఇది జమ్మూ కాశ్మీర్, లడఖ్లో విద్యుత్, సాగునీటి అవసరాలను తీర్చగలదు.
వరద నియంత్రణ: ఒప్పందం ఆంక్షలు తొలగడంతో, భారత్ వరద నియంత్రణ చర్యలను స్వేచ్ఛగా చేపట్టవచ్చు, ఇది కాశ్మీర్లో స్థానికులకు ఉపయోగపడుతుంది.
పాకిస్తాన్ సవాళ్లు
పాకిస్తాన్ ఇప్పటికే నీటి సంక్షోభంతో సతమతమవుతోంది:
భూగర్భ జలాల క్షీణత: అతిగా వినియోగం వల్ల భూగర్భ జలాలు క్షీణిస్తున్నాయి, ముఖ్యంగా పంజాబ్, సింధ్ ప్రాంతాల్లో.
నీటి వృథా: వ్యవసాయంలో 97% నీటిని ఉపయోగించే పాకిస్తాన్, నీటి–ఇంటెన్సివ్ పంటలైన బియ్యం, చెరకును ఎక్కువగా సాగు చేస్తుంది, దీనివల్ల 36 మిలియన్ ఎకరాల అడుగుల నీరు వృథా అవుతుంది.
మౌలిక సదుపాయాల కొరత: 1976 తర్వాత కొత్త రిజర్వాయర్ల నిర్మాణం లేకపోవడంతో పాకిస్తాన్ నీటి నిల్వ సామర్థ్యం కేవలం 10% మాత్రమే.
ముగింపు: దీర్ఘకాలిక వ్యూహం
సింధు నదీ జలాల ఒప్పందం నిలిపివేత తక్షణంగా పాకిస్తాన్ను ఎడారిగా మార్చదు, కానీ దీర్ఘకాలంలో దాని వ్యవసాయం, ఆహార భద్రత, ఆర్థిక స్థిరత్వంపై తీవ్ర ప్రభావం చూపుతుంది. భారత్కు నీటిని పూర్తిగా ఆపే సామర్థ్యం ప్రస్తుతం లేనప్పటికీ, ఈ నిర్ణయం భవిష్యత్లో నీటి నిల్వ, జలవిద్యుత్ ప్రాజెక్టులకు మార్గం సుగమం చేస్తుంది. అయితే, ఇలాంటి ప్రాజెక్టులు పర్యావరణ, ఆర్థిక, అంతర్జాతీయ ఒత్తిళ్లను ఎదుర్కోవాల్సి ఉంటుంది.
Also Read: పహల్గామ్ ఉగ్రదాడి ఎఫెక్ట్.. భారత్ కీలక నిర్ణయం.. ఎడారిగా మారనున్న పాక్
