Brahmaputra Dam China Pakistan : బ్రహ్మపుత్ర నది, టిబెట్‌లో యార్లుంగ్‌ జాంగ్‌బోగా పిలవబడి, భారతదేశంలోని అరుణాచల్‌ ప్రదేశ్‌లో సియాంగ్‌గా, అస్సాంలో బ్రహ్మపుత్రగా, బంగ్లాదేశ్‌లో జమునాగా ప్రవహిస్తూ బంగాళాఖాతంలో కలుస్తుంది. ఈ నది భారతదేశం, బంగ్లాదేశ్‌లలో కోట్లాది మంది జీవనాధారం. చైనా ఈ నదిపై టిబెట్‌లోని మెడోగ్‌ కౌంటీలో ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద జలవిద్యుత్‌ ఆనకట్ట (60 జిగావాట్ల సామర్థ్యం, 137 బిలియన్‌ డాలర్ల వ్యయం) నిర్మించాలని ప్రణాళికలు రూపొందించింది. ఈ ప్రాజెక్ట్‌ భారతదేశం, బంగ్లాదేశ్‌లలో తీవ్ర ఆందోళనలను రేకెత్తించింది.
చైనా ఆనకట్ట ప్రాజెక్ట్‌..
చైనా ఈ ఆనకట్టను బ్రహ్మపుత్ర నది గ్రేట్‌ బెండ్‌ వద్ద, నమ్చా బర్వా పర్వతం సమీపంలో నిర్మించనుంది, ఇక్కడ నది 2,000 మీటర్ల లంబ దిగుడుతో 50 కిలోమీటర్ల దూరంలో ప్రవహిస్తుంది, ఇది జలవిద్యుత్‌ ఉత్పత్తికి అనువైన ప్రదేశం.
ప్రాజెక్ట్‌ సామర్థ్యం: సంవత్సరానికి 300 బిలియన్‌ కిలోవాట్‌–గంటల విద్యుత్‌ ఉత్పత్తి, 300 మిలియన్ల మంది వార్షిక విద్యుత్‌ అవసరాలను తీర్చగలదు.
వ్యయం: 1 ట్రిలియన్‌ యువాన్‌ (137 బిలియన్‌ డాలర్లు), ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద మౌలిక సదుపాయాల ప్రాజెక్ట్‌.
లక్ష్యం: చైనా యొక్క 2060 నాటికి కార్బన్‌ న్యూట్రాలిటీ లక్ష్యం, పరిశుద్ధ శక్తి అభివృద్ధి, తిబెట్‌ ఆర్థిక అభివృద్ధి.
ఈ ప్రాజెక్ట్‌ చైనా యొక్క 14వ ఐదేళ్ల ప్రణాళిక (2021–2025)లో భాగంగా 2024 డిసెంబర్‌ 25న ఆమోదం పొందింది.
భారతదేశంలో పరిణామాలు
బ్రహ్మపుత్ర నది భారతదేశ ఈశాన్య రాష్ట్రాలైన అరుణాచల్‌ ప్రదేశ్, అసోం, మేఘాలయలలో వ్యవసాయం, తాగునీరు, మరియు జలవిద్యుత్‌ ఉత్పత్తికి జీవనాధారం. చైనా ఆనకట్ట సంభావ్య పరిణామాలు ఈ క్రింది విధంగా ఉన్నాయి.
నీటి ప్రవాహంలో అంతరాయం.
చైనా ఈ ఆనకట్ట రన్‌–ఆఫ్‌–ది–రివర్‌ (RoR) రకం అని, నీటి ప్రవాహాన్ని ఆపదని పేర్కొంది. అయితే, నిపుణులు ఈ ఆనకట్ట నీటి నిల్వ సామర్థ్యం కలిగి ఉంటే, ఎడారి కాలంలో నీటి ప్రవాహం తగ్గవచ్చని హెచ్చరిస్తున్నారు.
బ్రహ్మపుత్ర నది భారతదేశంలో 65–70% నీటిని వర్షాకాలంలో పొందుతుంది, చైనా నుండి 30–35% మాత్రమే వస్తుంది. అయినప్పటికీ, నీటి నియంత్రణ చైనా చేతిలో ఉండటం భారతదేశానికి ఆందోళన కలిగిస్తోంది.
పర్యావరణ పరిణామాలు..
పట్టు నీటి తగ్గుదల: బ్రహ్మపుత్ర నది గొప్ప పట్టు (సిల్ట్‌) మణ్ణిని అస్సాం లోని వ్యవసాయ భూములకు అందిస్తుంది, ఇది వ్యవసాయ ఉత్పాదకతకు కీలకం. ఆనకట్ట వల్ల పట్టు నీటి ప్రవాహం తగ్గితే, వ్యవసాయం, మత్స్య సంపద, మరియు పర్యావరణ వ్యవస్థలు దెబ్బతింటాయి.
జీవవైవిధ్య నష్టం: హిమాలయ ప్రాంతం అరుదైన జాతులకు నిలయం. ఆనకట్ట నిర్మాణం, భూకంపాలు, లేదా కట్టడి వైఫల్యం వల్ల ఈ పర్యావరణ వ్యవస్థ నాశనం కావచ్చు.
వరద ఆందోళనలు:
రుతుపవన కాలంలో చైనా అధిక నీటిని విడుదల చేస్తే, అసోం, అరుణాచల్‌ ప్రదేశ్‌లో ఇప్పటికే వరదలతో ఇబ్బంది పడుతున్న ప్రాంతాల్లో మరింత నష్టం జరగవచ్చు. భూకంపం లేదా నిర్మాణ లోపం వల్ల ఆనకట్ట విఫలమైతే, అరుణాచల్‌ ప్రదేశ్, అస్సాంలో వినాశకరమైన వరదలు సంభవించవచ్చు.
పాకిస్తాన్‌ కుట్రలు..
సింధూ నది నీటిని పాకిస్థాన్‌కు వెళ్లకుండా భారత్ నిలిపివేసింది. పహల్గాం ఉగ్రదాడి తర్వాత ఈ నిర్ణయం తీసుకుంది. దీంతో పాకిస్థాన్‌లో కరువు వచ్చే అవకాశం ఉంది. సింధూ నీటి కోసం పాకిస్థాన్‌ ప్రపంచ దేశాలపై ఒత్తిడి తెస్తోంది.భారత్, రక్త, నీరు కలిసి పారవని స్పష్టం చేసింది. ఈ క్రమంలో చైనాతో కలిసి భారత్‌ను కూడా నీటిని అడ్డుకోవాలని వ్యూహం రూపొందించింది. టిబెట్‌ నుంచి చైనా మీదుగా భారత్‌లోకి వచ్చే బ్రహ్మపుత్ర నది నీటిని అడ్డుకవాలని చూస్తోంది. ఇటీవల జరిగిన సమావేశంలో ఈ మేరకు సదస్సు నిర్వహించినట్లు సమాచారం.
భారతదేశం స్పందన
భారతదేశం ఈ ఆనకట్ట పరిణామాలను ఎదుర్కోవడానికి ఈ క్రింది చర్యలను పరిశీలిస్తోంది.
సొంత ఆనకట్ట నిర్మాణం: అరుణాచల్‌ ప్రదేశ్‌లోని సియాంగ్‌ నదిపై 10 జిగావాట్ల జలవిద్యుత్‌ ప్రాజెక్ట్‌ (ఉప్పర్‌ సియాంగ్‌) నిర్మాణాన్ని వేగవంతం చేస్తోంది, ఇది చైనా ఆనకట్ట వల్ల కలిగే నీటి అంతరాయాన్ని తగ్గించడానికి బఫర్‌ స్టోరేజ్‌గా పనిచేస్తుంది.
డేటా పర్యవేక్షణ: ఉపగ్రహ పర్యవేక్షణ. అధునాతన ప్రిడిక్టివ్‌ మోడలింగ్‌ ద్వారా నీటి ప్రవాహాలను పర్యవేక్షించడం.
దౌత్యపరమైన ఒత్తిడి: చైనాతో ELM ద్వారా హైడ్రోలాజికల్‌ డేటా భాగస్వామ్యం కోసం నొక్కి చెప్పడం, అంతర్జాతీయ వేదికలపై ట్రాన్స్‌–బౌండరీ నదీ నిర్వహణ కోసం వాదించడం.
ప్రాంతీయ సహకారం: బంగ్లాదేశ్‌తో సహకారం ద్వారా చైనా ఏకపక్ష చర్యలను ఎదుర్కోవడం.
భారతదేశం వ్యూహాత్మక చర్యలు
దౌత్య సంప్రదింపులు: చైనాతో ELM ద్వారా నీటి డేటా భాగస్వామ్యం కోసం ఒత్తిడి చేయడం, ఐక్యరాష్ట్రాల వంటి అంతర్జాతీయ వేదికలపై నీటి రాజకీయాలను లేవనెత్తడం.
పర్యావరణ పరిరక్షణ: హిమాలయ పర్యావరణ వ్యవస్థను రక్షించడానికి స్థానిక సంఘాలతో సహకరించడం.
సొంత జలవిద్యుత్‌ ప్రాజెక్టులు: అరుణాచల్‌ ప్రదేశ్‌లో 12 జలవిద్యుత్‌ స్టేషన్ల నిర్మాణాన్ని వేగవంతం చేయడం, దీని వ్యయం 1 బిలియన్‌ డాలర్లు.
చైనా బ్రహ్మపుత్ర ఆనకట్ట ప్రాజెక్ట్‌ దక్షిణాసియాలో నీటి రాజకీయాలను మార్చే సంభావ్యత కలిగి ఉంది. ఇది చైనాకు పరిశుద్ధ శక్తి, ఆర్థిక అభివృద్ధిని అందిస్తుంది, కానీ భారతదేశం, బంగ్లాదేశ్‌లో నీటి భద్రత, వ్యవసాయం, పర్యావరణ వ్యవస్థలపై తీవ్ర పరిణామాలను కలిగిస్తుంది. భారతదేశం సొంత జలవిద్యుత్‌ ప్రాజెక్టులు, దౌత్యపరమైన సంప్రదింపులు, అంతర్జాతీయ సహకారం ద్వారా ఈ సవాళ్లను ఎదుర్కొంటోంది. అయితే, చైనాతో సమగ్ర నీటి ఒప్పందం లేకపోవడం, హిమాలయ ప్రాంతంలో భూకంప ఆందోళనలు ఈ సమస్యను మరింత సంక్లిష్టం చేస్తున్నాయి.
