Indore: దేశంలోనే స్వచ్ఛమైన నగరంగా ఇండోర్‌ ఎలా ఎదిగింది? అసలేమైంది?

Indore: స్వచ్ఛ సర్వేక్షణ్‌ ర్యాంకింగ్‌లు ప్రారంభించిన సమయంలో స్వచ్ఛతలో 25 ర్యాంకులో ఉన్న ఇండోర్‌ ఇప్పుడు దేశంలోనే నంబర్‌ వన్‌ ర్యాంకు సాధించింది. అనేక చర్యలు, పారిశుధ్యనిర్వహణ, వ్యర్థాల సేకరణ తదితర పనులు వ్యవస్థలో మార్పు తెచ్చాయి. ప్రజల్లో అవగాహన పెరగడంతో ఇండోర్‌ స్వచ్ఛమైన నగరంగా గుర్తింపు పొందింది.

వరుసగా ఏడోసారి..
మున్సిపాలిటీల్లో స్వచ్ఛతను మెరుగు పర్చేందుకు కేంద్రం ఏటా స్వచ్ఛ సర్వేక్షణ్‌ పేరుతో ర్యాంకులు ఇస్తోంది. 2016 ఈ ర్యాంకులను ప్రవేశపెట్టింది ఆ ఏడాది ఇండోర్‌ 25 ర్యాంకులో ఉంది. తాజాగా 2023వ ఏడాదికి సంబంధించిన ర్యాకులను కేంద్రం విడుదల చేసింది. ఇందులో వరుసగా ఏడోసారి కూడా ఇండోర్‌ నంబర్‌ వన్‌ ర్యాంకు సాధించింది. భారతదేశంలో అత్యంత పరిశుభ్రమైన నగరంగా నిలిచింది.

నంబర్‌ వన్‌ ర్యాంకు అంటే..
స్వచ్ఛ భారత్‌ మిషన్‌లో భాగంగా ప్రారంభమైన ఈ అవార్డులను కేంద్ర గృహనిర్మాణ మరియు పట్టణ వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ అందజేస్తుంది. పరిశుభ్రతను కొలిచే పద్దతి రెండు ప్రధాన ప్రమాణాలపై ఆధారపడి ఉంటుంది – పౌరుల అభిప్రాయం, క్షేత్ర అంచనా, పారిశుద్ధ్య అంశం రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల పరిధిలోకి వస్తుంది కాబట్టి, స్వచ్ఛ భారత్‌ మిషన్‌ మేనేజ్‌మెంట్‌ ఇన్ఫర్మేషన్‌ సిస్టమ్‌లో నవీకరించబడిన డేటాను నమోదు చేయడం వారికి బాధ్యత వహిస్తుంది. అప్పుడు నిర్ధారించబడిన ప్రతీ ప్రాంతం, వేరు చేయబడిన చెత్త సేకరణ, ‘ప్రతి వార్డులోని నివాస మరియు వాణిజ్య ప్రాంతాలలో నమూనా ఆధారంగా నిర్వహించబడే పౌర ధ్రువీకరణ ద్వారా ర్యాంకులు ప్రకటిస్తుంది. వ్యర్థాల సేకరణ మరియు దాని ఫ్రీక్వెన్సీకి సంబంధించిన ప్రశ్నలు పౌరులను అడుగుతారు. ఆన్‌–ఫీల్డ్‌ మదింపుదారులు ప్రతిస్పందనలను రికార్డ్‌ చేయడానికి యాదృచ్ఛికంగా గృహాలు/దుకాణాలను సందర్శించాలి. సర్వే చేయబడిన సమస్య ప్రకారం ప్రమాణాలు కొద్దిగా మారుతూ ఉంటాయి.

పండుగ ఆఫర్‌
ఇండోర్‌లో ప్లాస్టిక్‌ సార్టింగ్‌ రీసైక్లింగ్‌ సౌకర్యం ఉంది. ఇండోర్‌లో చెత్త సేకరణ, ప్రాసెసింగ్, పారవేయడంలో స్థిరమైన వ్యవస్థ అభివృద్ధి చేయబడింది. జాతీయ పరిశుభ్రత సర్వేలో నగరం వరుస విజయం ఈ బలమైన పునాదిపై ఆధారపడి ఉంది. ఇండోర్‌ ప్రారంభంలో సర్వేలో మ్యాప్‌ చేయబడిన వివిధ సూచికలను లక్ష్యంగా చేసుకుంది. పారిశుధ్యం, వ్యర్థాల సేకరణ వ్యవస్థలో మార్పులు, అలాగే పారిశుధ్యం చుట్టూ మెరుగైన అలవాట్లను పెంపొందించడానికి పౌరులలో ఈ కార్యక్రమాలను ప్రాచుర్యంలోకి తీసుకురావడం వంటి అనేక చర్యలు ఉన్నాయి.

వ్యర్థాలను వేరు చేయడం..
ఇండోర్‌లో ఘన వ్యర్థాల సేకరణ, పారవేయడం కోసం ఇచ్చిన ప్రైవేట్‌ కాంట్రాక్ట్‌ను రద్దు చేస్తూ, నగర్‌ నిగం ఈ పనిని చేపట్టి కొత్త వ్యూహాలను రచించింది. మున్సిపాలిటీ చెత్త పారవేసే వాహనాల రూట్‌లు నేరుగా ఇంటి నుంచి వ్యర్థాలను – పొడి, తడిని వేరుచేసి – సేకరించే విధంగా మార్చబడ్డాయి. స్వచ్ఛంద సంస్థలు కూడా పాలుపంచుకుని ఇంటింటికీ వెళ్లి తమ చెత్తను నేరుగా మున్సిపాలిటీ వాహనాలకు అందజేయాలని, ప్రతీ ఇంటికి నెలవారీ ఛార్జీలు ఇవ్వాలని ప్రజలకు అవగాహన కల్పించారు. కొన్ని సందర్భాల్లో, కార్పొరేషన్‌ కార్మికులు గృహాల చెత్త సంచులను వేరు చేయకపోతే వాటిని సేకరించడానికి నిరాకరించారు.

ప్రారంభంలో వ్యతిరేకత..
అయితే ఈ నిర్ణయాలను ప్రారంభంలో స్థానిక చెత్త సేకరించేవారు వ్యతిరేకించారు. 2016లో రూ.2.3 కోట్లతో ప్రతీ 500 మీటర్లకు 3,000 డస్ట్‌బి¯Œ ఏర్పాటు చేసినప్పుడు కనీసం 1,200 మంది ర్యాగ్‌పిక్కర్లు ఉపాధి కోల్పోయారు. చివరికి 1,000 చెత్త సేకరించేవారిని, చాలా మంది రాగ్‌పికర్లను గ్రహించింది, వ్యర్థాలను సేకరించి రవాణా చేసే పనిలో ఉన్న 8 వేల మంది కొత్త ‘సఫాయి మిత్ర’ల దళానికి వారిని చేర్చింది.

భారీగా చెత్త..
ప్రతిరోజూ దాదాపు 692 టన్నుల తడి చెత్త, 683 టన్నుల పొడి చెత్త, 179 టన్నుల ప్లాస్టిక్‌ వ్యర్థాలు సేకరించబడుతున్నాయి. దీని కోసం ప్రత్యేకంగా రూపొందించిన 850 వాహనాలు, డైపర్లు, శానిటరీ న్యాప్‌కిన్‌లు వంటి బయో–వేస్ట్‌ వస్తువుల కోసం వేర్వేరు కంపార్ట్‌మెంట్లను కలిగి ఉన్నాయి. నగరంలో ఇళ్ల నుంచి వచ్చే వ్యర్థాలను ఆరు కేటగిరీల కింద విభజించి ఇంటి గుమ్మం వద్దే సేకరిస్తారు. ఇలా సేకరించిన చెత్తను శుద్ధి చేయడం ఓ సవాల్‌గా మారింది. కానీ చాలెంజ్‌గా తీసుకుని 13 లక్షల టన్నుల వ్యర్థాలను ఆరు నెలల్లో శుద్ధి చేశారు. వేరు చేయబడిన చెత్త సేకరణ ప్రారంభించిన తర్వాత డంపింగ్‌ గ్రౌండ్‌కు రవాణా చేయడానికి ముందు వ్యర్థాలను సేకరించడానికి 10 ట్రాన్స్‌ఫర్‌ స్టేషన్లను (ఒక్కొక్కటి ధర రూ. 4 కోట్లు) నిర్మించడానికి స్మార్ట్‌ సిటీస్‌ మిషన్, ఆస్తి పన్ను కిట్టీ నుంచి నిధులు తీసుకోబడ్డాయి. తడి చెత్తను పూర్తిగా కంపోస్ట్‌గా మార్చి విక్రయించగా, పొడి చెత్తను పరిష్కరించడానికి దేవ్‌గురాడియాలో 2016లో కొత్త ట్రీట్‌మెంట్‌ ప్లాంట్‌ను ఏర్పాటు చేశారు. బహిరంగ మలవిసర్జన సవాలును పరిష్కరించడానికి నగరంలో మూత్రశాలలు మరియు మరుగుదొడ్లు అవసరమయ్యే ప్రాంతాలను గుర్తించడానికి ఎన్‌జీవోలు కూడా గ్రౌండ్‌వర్క్‌ చేశాయి.

జరిమానా..
రోడ్లపై ఉమ్మివేయడం, బహిరంగ మూత్రవిసర్జన లేదా చెత్తను వేసే వ్యక్తులపై రూ. 250 నుంచి రూ. 500 వరకు స్పాట్‌ ఫైన్లు జారీ చేసింది. అయినా చెత్తవేసేవారు, ఉమ్మి వేసేవారి పేర్లనను వార్తాపత్రికలలో ప్రచురించే ప్రణాళికను ప్రకటించి రేడియోలో ప్రసారం చేశారు.

ఇలా అన్నిరకాల చర్యలు ఇండోర్‌ మున్సిపాలిటీని స్వచ్ఛ సర్వేక్షణ్‌ ర్యాంకుల్లో వరుసగా ఏడోసారి దేశంలో మొదటి స్థానంలో నిలబెట్టింది.