Baji Prabhu Deshpande: ఛత్రపతి శివాజీ కోసం ప్రాణత్యాగం.. ఆ మరాఠా యోధుడు ఎవరు.. ఆ పరిస్థితి ఎలా వచ్చింది..?

Baji Prabhu Deshpande: భారత దేశంలో ఛత్రపతి శివాజీకి ఒక ప్రత్యేక గుర్తింపు ఉంది. శివాజీ తండ్రి షాహాజీ నిజాం షాహీల ప్రతినిధిగా ఉంటూ మొఘల్‌ రాజులను వ్యతిరేకిస్తూ యుద్ధాల్లో పాల్గొనేవాడు. నిజాం షాహీలపై షాజహాన్‌ దండయాత్ర చేసినప్పుడు షాహాజీ సైనికులను బలోపేతం చేయడంలో కీలకపాత్ర పోషించాడు. అయితే తన ఆదేశాలను ధిక్కరించినందుకు లఖూజీ జాదవ్‌రావ్‌ అనే మారాఠా యోధున్ని నిజాంషాహీ ప్రభువు హత్య చేయించాడు. ఇది నచ్చని షాహాజీ నిజాంషాహీ ప్రభువుపై తిరుగుబాటు చేశాడు. స్వతంత్ర మరాఠా సామ్రాజ్యానికి నాంది పలికాడు. ఆ తర్వాత తన జాగీరు వ్యవహారాలను భార్యకు అప్పగించిన షాహాజీ శివాజీకి రాజనీతి వ్యవహారాలు నేర్పడానికి కొందరు ముఖ్య అనుచరులతో కలిసి ఒక విభాగం ఏర్పాటు చేశారు. శివాజీ తల్లి అతనికి భూమిపైన, ప్రజలపైన ప్రేమ కలిగేలా విద్యాబుద్ధులు నేర్పింది. భారత, రామాయణ గాధలు చెప్పి వీర లక్షణాలు నింపింది. పరమత సహనం, స్త్రీలపై గౌరవం శివాజీ తల్లివద్దనే నేర్చుకున్నాడు. 17 ఏళ్ల వయసులోనే శివాజీ మొట్టమొదటి యుద్ధం చేయాల్సి వచ్చింది. బీజాపూర్‌ సామ్రాజ్యానికి చెందిన తోర్నా కోటను సొంతం చేసుకున్నాడు. ఇక శివాజీ మెరుపు దాడుల, గెరిల్లా యుద్ధ పద్ధతులు తెలుసుకున్న ఆఫ్జల్‌ఖాన్‌ శివాజీని యుద్ధరంగంలో ఓడించేందుకు ఇష్టదైవమైన భవానీ మాత ఆలయాలను కూల్చాడు. ఇది తెలిసిన శివాజీ తాను యుద్ధానికి సిద్ధంగా లేమని చర్చలకు ఆహ్వానించాడు. ప్రతాప్‌ఘడ్‌ కోట వద్ద సమావేశానికి ఇద్దరూ అంగీకరించారు. అయితే ఆఫ్టల్‌ఖాన్‌ గురించి తెలుసుకున్న శివాజీ ఉక్కు కవచాన్ని ధరించి పిడిబాకు లోపల దాచుకున్నాడు. చర్చల సమయంలో ఆఫ్టల్‌ ఖాన్‌ శివాజీపై దాడి చేశాడు. ఉక్కు కవచం కారణంగా శివాజీ తప్పించుకుని పిడిబాకుతో అఫ్జల్‌ ఖాన్‌ పొట్టను చీల్చాడు. దీంతో భయంతో అతను పారిపోయాడు. కొల్హాపూర్‌ యుద్ధం, పవన్‌ఖిండ్‌ యుద్ధం, మొఘలులతో జరిగిన యుద్ధాల్లోనూ శివాజీ విజయం సాధించాడు. ఓటమెరుగని వీరుడిగా గుర్తింపు పొందాడు.

శివాజీ కోసం ప్రాణ త్యాగం..
ఆధునిక కొల్హాపూర్‌కు సమీపంలోని విశాల్‌గఢ్‌ కోటకు సమీపంలో ఉన్న పర్వత మార్గం వద్ద 1660, జూలై 13న జరిగిన యుద్ధం పావన్‌ఖిండ్‌ యుద్ధం . ఇది మరాఠాలు, ఆదిల్షాహి సుల్తానేట్‌ మధ్య జరిగింది. మరాఠాలకు భయంకరమైన బాజీ ప్రభు దేశ్‌పాండే నాయకత్వం వహించగా, ఆదిల్షాహి సుల్తానేట్‌ సైన్యాలకు మసూద్‌ నాయకత్వం వహించాడు. అఫ్జల్‌ ఖాన్‌ ఓటమి, ప్రతాప్‌గడ్‌ వద్ద బీజాపురి సైన్యాన్ని ఓడించిన తర్వాత ఛత్రపతి శివాజీ మహారాజ్‌ తన దళాలతో బీజాపురి భూభాగంలో కవాతు కొనసాగించాడు. కొన్ని రోజుల తరువాత, వారు కొల్హాపూర్‌ నగరానికి సమీపంలో ఉన్న వ్యూహాత్మకంగా ఉన్న పన్హాలా కోటను స్వాధీనం చేసుకున్నారు. ఈ సమయంలో, నేతాజీ పాల్కర్‌ నాయకత్వంలో మరాఠా దళాల మరో ప్లాటూన్‌ బీజాపూర్‌ వైపు వెళ్లింది. బీజాపూర్‌ ముందుకు సాగుతున్న మరాఠా దళాలను తీవ్రంగా వెనక్కి నెట్టి, ఛత్రపతి శివాజీ మహారాజ్‌ కోసం పనిలో స్పానర్‌లను విసిరి, మరాఠా శ్రేణులకు తీవ్ర నష్టం కలిగించింది. దాడిలో అతని కమాండర్లు, సైనికులలో కొందరిని కోల్పోయిన ఛత్రపతి శివాజీ మహారాజ్‌ మిగిలిన దళాలు పన్హాలా కోటకు వెనక్కి వెళ్లాల్సి వచ్చింది. బీజాపురి దళాలకు అబిస్సినియన్‌ జనరల్‌ సిద్ధి జోహార్‌ నాయకత్వం వహించాడు. శివాజీ అతని మనుషులు తిరోగమనం తీసుకున్న ప్రదేశాన్ని అతను గుర్తించాడు. పన్హాలా కోటను ముట్టడించాడు. నేతాజీ పాల్కర్‌ బయటి నుంచి ముట్టడిని విచ్ఛిన్నం చేయడానికి పదేపదే ప్రయత్నించారు, కానీ అతని ప్రయత్నాలు ఫలించలేదు.

సాహసోపేత వ్యూహం,,
ఛత్రపతి శివాజీ మహారాజ్‌ ముట్టడిని విచ్ఛిన్నం చేయడంలో సహాయపడే సాహసోపేతమైన పథకం రూపొందించారు. తమను తాము రక్షించుకోవలసి ఉంటుందని, బయటి నుంచి సహాయం కష్టమని గ్రహించారు. ఈ క్రమంలో సాహసోపేతమైన, ప్రమాదకరమైన ప్రణాళికను రూపొందించారు. ఈ పథకం ప్రకారం, శివాజీ, బాజీ ప్రభు దేశ్‌పాండే, ఎంపిక చేసిన సైన్యంతో కలిసి రాత్రిపూట ముట్టడి నుండి తప్పించుకుని విశాల్‌గడ్‌కు వెళ్లే ప్రయత్నం చేశారు. ముట్టడిని విచ్ఛిన్నం చేసిన తర్వాత శివాజీని వెంబడించకుండా ఉండేందుకు బీజాపురి దళాలను మోసగించడం ప్రణాళికలోని కీలకమైన భాగం. దీని కోసం, శివాజీకి అసాధారణమైన పోలిక ఉన్న మరాఠా సైనికులలో ఒకరైన శివ న్హవి స్వచ్ఛందంగా రాజులా దుస్తులు ధరించడానికి, తనను తాను బంధించటానికి అనుమతించాడు.

600 మందితో ముట్టడిని ఛేదించి..
ఇక గురు పౌర్ణిమ రోజు రాత్రి, మరాఠా కమాండర్‌ బాజీ ప్రభు, ఛత్రపతి శివాజీ మహారాజ్‌ నేతృత్వంలోని 600 మంది ఎంపిక చేసిన వ్యక్తుల బృందం ముట్టడిని ఛేదించేసింది. ఊహించినట్లుగానే బీజాపురి సేనలు వారిని తీవ్రంగా వెంబడించాయి. పథకం ప్రకారం, శివ న్హవి తనను బంధించి తిరిగి బీజాపురి శిబిరానికి తీసుకెళ్లడానికి అనుమతించాడు. పారిపోతున్న మరాఠా సేనలు తప్పించుకోవడానికి ఈ కవాతు ఉపయోగపడింది. అయితే, బీజాపురి దళాలు తమకు నిజమైన ఛత్రపతి కాకుండా శివాజీని పోలి ఉన్నాయని తెలుసుకున్న వెంటనే, వారు మళ్లీ సిద్ధి జోహార్‌ అల్లుడు సిద్ధి మసూద్‌ నేతృత్వంలోని మరాఠా దళాలను వెంబడించారు. మరాఠాలు ఘోడ్‌కిండ్‌ (గుర్రపు కనుమ) వద్ద తమ ఆఖరి స్టాండ్‌ చేశారు. శివాజీ, 600 మంది మరాఠా దళాలలో సగం మంది విశాల్‌గఢ్‌ వైపు వెళ్లారు, అయితే బాజీ ప్రభు, అతని సోదరుడు ఫూలాజీ, మిగిలిన బృందం ముందుకు సాగుతున్న బీజాపురి సైన్యాన్ని అడ్డుకోవడానికి నిలబడ్డారు.

బాజీ ప్రభుదేశ్‌పాండే ప్రాణ త్యాగం..
బాజీ ప్రభు దేశ్‌పాండే తన రాజు ఛత్రపతి శివాజీ మహారాజ్‌ జీవించేలా అత్యున్నత త్యాగం చేశాడు. యుద్ధంలో మరాఠా దళాలు ప్రదర్శించిన ఉత్కంఠభరితమైన పరాక్రమం, ధైర్యాన్ని వివరిస్తాయి. బాజీ ప్రభు, అతని మనుషులు సంఖ్యాపరంగా ఉన్నతమైన బీజాపురి సైన్యంతో ధైర్యంగా పోరాడారు. ఘోడ్‌కైండ్‌లో 18 గంటలకు పైగా వారిని అడ్డుకున్నారు. మరాఠా దళాలకు వ్యతిరేకంగా అసమానతలు పేర్చబడ్డాయి. బాజీ, అతని మనుషుల సంఖ్య దాదాపు 1:100 నిష్పత్తి కంటే ఎక్కువగా ఉంది, హిస్టీరికల్‌ బీజాపురి సైన్యం వారి రక్తం కోసం బరితెగించింది. ఛత్రపతి శివాజీ మహారాజ్‌ను బంధించాలనే ఏకైక లక్ష్యంతో బీజాపూర్‌ సైన్యం బాజీ మనుషులపై తమ దాడిలో కనికరం లేకుండా ఉంది. కానీ, బాజీ ప్రభు శత్రు సేనల హంతక దాడిని అడ్డుకుంటూ రక్షణ కవచంలా నిలిచాడు. బాజీ ప్రతి చేతిలో చాలా బరువైన కత్తులు పట్టుకుని, శత్రు సైనికులు దిగ్బంధనాన్ని ఉల్లంఘించకుండా నిరోధించడానికి తన శరీరాన్ని గోడలాగా ఉపయోగించి బీజాపూర్‌ సైనికుల వద్ద విడిచిపెట్టి వాటిని నరికాడు. ఈ క్రమంలో బాజీ ప్రభు తీవ్రంగా గాయపడ్డాడు, కానీ అతను తన ఉక్కు సంకల్పాన్ని పిలిచాడు. విశాల్‌గఢ్‌కు శివాజీ యొక్క సురక్షితమైన ప్రయాణాన్ని మూడు కానన్‌ వాలీలను కాల్చడం ద్వారా శత్రు సైనికులతో నిరంతరం పోరాడుతూ, అలుపెరగని పోరాట పటిమను ప్రదర్శించాడు. చివరకు యుద్ధంలో ప్రభు ప్రాణాలు కోల్పోయాడు. ఇక 300 మందితో శివాజీ విశాల్‌గడ్‌కు చేసిన ప్రయాణం కేక్‌వాక్‌ కాదని చెప్పాలి. ఈ కోట అప్పటికే సూర్యారావు సర్వే, జస్వంతరావు దాల్వీ అనే బీజాపూర్‌ సర్దార్లతో ముట్టడించి ఉంది. శివాజీ మహారాజ్, తన 300 మందితో కోట చేరుకోవడానికి వారిని ఓడించారు.