Saraswati River: హిందూ మతంలో నదులకు(Rivers) గౌరవనీయమైన హోదా ఉంది, వీటిని పవిత్రమైన, జీవాన్ని ఇచ్చే అస్తిత్వాలుగా గుర్తిస్తారు. వాటిలో, సరస్వతి నది(Saraswathi) ప్రత్యేకంగా నిలుస్తుంది, గంగా, యమున, నర్మదతోపాటు అపారమైన ప్రాముఖ్యతను కలిగి ఉంది. త్రివేణి సంగమం అని పిలువబడే ప్రయాగ్రాజ్లోని ఈ మూడు నదుల సంగమం అపారమైన మతపరమైన ప్రాముఖ్యత కలిగిన ప్రదేశం. మహా కుంభమేళా సమయంలో ఇక్కడ స్నానం చేయడం వల్ల జీవితకాల పాపాలు తొలగిపోతాయని నమ్ముతారు. అయితే, ఒక గందరగోళ ప్రశ్న తలెత్తుతుంది. గంగా, యమున దృశ్యమానంగా ప్రవహిస్తున్నప్పటికీ, సరస్వతి నది అస్పష్టంగా, కనిపించకుండా పోయింది. వేదాల ప్రకారం, భూమిపై ఉన్న నదులు సరస్వతి నదితో ఉద్భవించాయి, ఇది ఋగ్వేదం, మహాభారతం వంటి పురాతన గ్రంథాలలో ప్రస్తావించబడింది. ఋగ్వేద నది శ్లోకం అనేక నదులను వర్ణిస్తుండగా, ఒక శ్లోకం సరస్వతిని ’నాదితమ’ అని సూచిస్తుంది, అంటే ’నదులలో ఉత్తమమైనది, పవిత్రమైనది’. సరస్వతి నది యమునాకు తూర్పున మరియు సట్లెజ్కు పశ్చిమాన ప్రవహించిందని ఋగ్వేదం కూడా పేర్కొంది.
పవిత్రమైన నది..
సరస్వతి నది గంగానది వలె పవిత్రమైనదని నమ్ముతారు. శతాబ్దాలుగా భారతీయ నాగరికత, వారసత్వంలో అంతర్భాగంగా ఉన్న ఈ నది, గ్రంథాల వారసత్వాన్ని పురాతన నాగరికత ఉద్భవించిన ఒడ్డున ఉన్న అదే నది. హిమాలయాలలో ఉద్భవించిందని నమ్ముతున్న సరస్వతి నది, గుజరాత్, హర్యానా, పంజాబ్, రాజస్థాన్ అంతటా దాని ఉనికి యొక్క ఆనవాళ్లను వదిలివేసింది. ఇంత శక్తివంతమైన నది ఇప్పుడు కొన్ని ప్రదేశాలలో మాత్రమే స్వల్ప ప్రవాహంగా కనిపించడం గమనార్హం. సరస్వతి నది అదృశ్యానికి ప్రధాన కారణంగా భౌగోళిక మార్పులను విస్తృతంగా పరిగణిస్తారు.
భూ ఉపరితలం కిందుగా..
సరస్వతి నది భూమి ఉపరితలం క్రింద ప్రవహిస్తూనే ఉందని కొందరు నమ్ముతారు. థార్ ఎడారిలో జరిగిన ఆవిష్కరణలు పురాతన సరస్వతి నది అవశేషాలుగా కొందరు నమ్మే నదీ వ్యవస్థను ఆవిష్కరించాయి. వాల్మీకి రామాయణంలో కూడా సరస్వతి నది గురించి ప్రస్తావించబడింది. భరతుడు కేకాయ దేశం నుండి అయోధ్యకు తిరిగి వస్తున్నప్పుడు, అతను తన మార్గంలో సరస్వతి, గంగా నదులను దాటినట్లు ఒక వివరణ వివరిస్తుంది.
శాపం కారణంగా..
సరస్వతి నది అంతరించిపోవడానికి సంబంధించిన ఒక పౌరాణిక కథ కూడా ప్రాచుర్యం పొందింది. మహాభారత కాలంలో, సరస్వతి నదిని దుర్వాస ఋషి శపించాడని నమ్ముతారు. కలియుగం ముగిసే వరకు నది అంతరించిపోతుందని, కల్కి అవతారం తర్వాత మాత్రమే భూమికి తిరిగి వస్తుందని శాపం విధించింది. ఈ కథ కాలంతో పాటు జరిగే మార్పులను మరియు సహజ శక్తుల ప్రభావాన్ని ప్రతీకాత్మకంగా వర్ణిస్తుంది. మతపరమైన, సాంస్కృతిక దృక్కోణం నుంచి సరస్వతి నది దాని ప్రాముఖ్యతను నిలుపుకుంది. ఇది మన ప్రాచీన వారసత్వం మరియు విశ్వాసాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది. నది భౌతికంగా కనిపించకపోయినా, దాని స్వచ్ఛత మరియు వైభవం మన హృదయాలలో నిలిచి ఉంటాయి.
