East India Company : ఈస్టిండియా కంపెనీ పేరు విద్యావంతులకే కాదు, పాఠశాలకు, కళాశాలకు వెళ్లని వారికి కూడా తెలుసు. అంతెందుకు, భారతీయులను 200 సంవత్సరాలు బానిసలుగా చేసి పాలించేందుకు బాటలు వేసిన కంపెనీ ఇదే. ఈ కంపెనీ క్రీ.శ. 1600లో భారత గడ్డపై అడుగు పెట్టింది. ఆ తర్వాత వందల సంవత్సరాల పాటు దేశం మొత్తాన్ని పాలించేలా మూలాలను నెలకొల్పింది. 1857 వరకు భారతదేశానికి ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ వచ్చింది. ఆ సమయాన్ని ‘కంపెనీ రాజ్’ అని కూడా పిలుస్తారు. కానీ, వర్తమానాన్ని పరిశీలిస్తే, ఈ కంపెనీ పేరు, వ్యాపారం ఇప్పటికీ కొనసాగుతోంది. కానీ భారత్ ను బానిసలుగా మార్చిన ఈ సంస్థకు నేడు భారతీయుడు బాస్ గా కొనసాగుతున్నాడు. దాని గురించి వివరంగా తెలుసుకుందాం..
17వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో భారతీయ సుగంధ ద్రవ్యాలు విదేశీయులను బాగా ఆకర్షించాయి. అంటే 1600ల్లో స్పెయిన్, పోర్చుగల్ సామ్రాజ్యవాదం వాణిజ్య విషయాల్లో ముందంజలో ఉన్నాయి. దీని తర్వాత బ్రిటన్, ఫ్రాన్స్ లు ఇందులోకి ప్రవేశించినా.. ఆలస్యంగా ఆ రంగంలోకి భారతదేశం దిగినప్పటికీ వాటి ఆధిపత్యం మాత్రం వేగంగా పెరిగింది. వాస్తవానికి, పోర్చుగీస్ నావికుడు వాస్కోడిగామా భారతదేశానికి వచ్చిన తర్వాత, అతను ఇక్కడి నుంచి ఓడల్లో భారతీయ సుగంధ ద్రవ్యాలను తీసుకువెళ్లాడు. యూరప్ అంతటా వాటి డిమాండ్ పెరుగుతూ వచ్చింది. వాస్కోడిగామా భారత సుగంధ ద్రవ్యాలతో అపార సంపదను పోగు చేసుకున్నాడు. భారతీయ మసాలా దినుసుల సుగంధం ఎంతగా వ్యాపించిందంటే దేశ శ్రేయస్సు గురించి చర్చలు మొదలయ్యేంతగా.. యూరోపియన్ సామ్రాజ్యవాద దేశాల దృష్టి భారత్ పై పడింది. ఈ పనిని బ్రిటన్ తరఫున ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ చేసింది.
ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీని ఏర్పాటు ఉద్దేశ్యం
భారత్ లో బ్రిటీష్ ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ ఏర్పాటు అసలు ఉద్దేశం ఏంటంటే.. బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యవాదం, వలసవాదాన్ని ప్రోత్సహించేందుకు 17వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో బ్రిటిష్ వారు ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీని స్థాపించారు. ఈ సంస్థ బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యాన్ని వ్యాపింప చేయడంలో అతిపెద్ద పాత్ర పోషించింది. ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ నిజానికి వాణిజ్యం కోసం ఏర్పడినప్పటికీ, బ్రిటిష్ పాలనకు కూడా ప్రత్యేక హక్కులను కల్పించింది. ఈ అధికారాల్లో యుద్ధం చేసే హక్కు కూడా ఉంది. అటువంటి పరిస్థితిలో, సంస్థ దాని సొంత, శక్తివంతమైన సైన్యాన్ని కలిగి ఉంది.
పోర్చుగల్ భారతదేశం నుంచి సుగంధ ద్రవ్యాలను ఓడలో తీసుకువెళ్లేది. కానీ తూర్పు భారతదేశం మొదట ఈ నౌకలను లక్ష్యంగా చేసుకుంది. వాటిపై దాడి చేయడం మొదలుపెట్టాయి. మొదటి ఓడను దోచుకున్న తర్వాత, ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీకి 900 టన్నుల సుగంధ ద్రవ్యాలు లభించాయి. వాటిని విక్రయించడం ద్వారా కంపెనీ భారీ లాభాలను ఆర్జించింది. చరిత్రను పరిశీలిస్తే, మొదటి దోపిడీ తర్వాత, ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ మసాలా వ్యాపారంలో సుమారు 300% భారీ లాభాలను ఆర్జించింది.
భారత్ లో కంపెనీ పాలన
ఈ విధంగా ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ భారతదేశంలో తన మూలాలను విస్తరించుకోవడం ప్రారంభించింది. సర్ థామస్ రో మొఘల్ చక్రవర్తి నుంచి సంస్థ వాణిజ్య హక్కులను పొందారు. కలకత్తా (ప్రస్తుతం కోల్‌కతా) నుంచి భారత్ లో వ్యాపారాన్ని ప్రారంభించారు. దీని తర్వాత చెన్నై నుంచి ముంబైకి వ్యాపారం విస్తరించింది. సంస్థ మొదటి శాశ్వత కర్మాగారం 1613 సంవత్సరంలో సూరత్‌లో స్థాపించబడింది. 1764 AD నాటి బాక్సర్ యుద్ధం ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీకి నిర్ణయాత్మకమైనదిగా నిరూపించబడింది. కంపెనీ క్రమంగా మొత్తం దేశంపై పట్టు సాధించింది. సంవత్సరాల పాటు తన పాలనను కొనసాగించింది. అయితే, 1857 ఏడీ తిరుగుబాటు కారణంగా, బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యం దేశం పాలనను స్వాధీనం చేసుకుంది.
చరిత్రను పరిశీలిస్తే ,
ఈ ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ భారతదేశాన్ని చాలా కాలం బానిసత్వపు సంకెళ్లలో బంధించింది. కంపెనీ పాలన ముగిసినప్పటికీ, దాని వ్యాపారం ఇప్పటికీ కొనసాగుతోంది, కానీ కాలం మారిపోయింది. భారతదేశం మొత్తాన్ని పాలించిన కంపెనీ నేడు భారతీయుడి తో పాలించబడుతుంది. భారతీయ సంతతికి చెందిన సంజీవ్ మెహతా 2010లో ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీని 15 మిలియన్ డాలర్లు అంటే రూ. 125 కోట్లకు కొనుగోలు చేశారు, ఇది 1 జూన్ 1874న రద్దు చేయబడిన చారిత్రక ఈస్టిండియా కంపెనీకి పునరుద్ధరణగా అందించబడింది.
టీ-కాఫీ నుండి చాక్లెట్ వ్యాపారం వరకు,
సంజీవ్ మెహతా దాదాపు ఒకటిన్నర దశాబ్దం పాటు ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీని పాలిస్తున్నారు. ఇప్పుడు ఈ కంపెనీ పూర్తిగా ఇ-కామర్స్ సంస్థగా రూపాంతరం చెందింది. భారతీయ సంతతికి చెందిన సంజీవ్ మెహతా నాయకత్వంలో వ్యాపారం చేస్తోంది. విశేషమేమిటంటే.. ఒకప్పుడు యుద్ధరంగంలోనూ తన సత్తాను చాటిన ఈ సంస్థ.. టీ, కాఫీ, చాక్లెట్ వంటి ఉత్పత్తులను విక్రయిస్తోంది.
