Haldiram: 20 పైసల పెట్టుబడితో రూ.9 వేల కోట్ల సామ్రాజ్యం స్థాపించిన ఓ వ్యాపారి కథ?

Haldiram: భారత మార్కెట్‌లో వివిధ రకాల స్నాక్స్‌ అందుబాటులో ఉన్నాయి. అయినా హర్దిరామ్స్‌ టేస్ట్, డిమాండ్‌ వేరే. ఎన్ని ప్యాకేజ్‌డ్‌ ఫుడ్‌ ఐటమ్స్‌ కనిపించినా.. హల్దిరామ్స్‌ ఫుడ్‌ అడిగి మరీ కొంటారుకస్టమర్లు. అందుకు కారణం రుచి, నాణ్యత ప్రమాణాలే. తన మేనత్త నుంచి నేర్చుకున్న చిన్న చిట్కాటతో 20 పైసల పెట్టుబడితో వ్యాపారం ప్రారంభించాడు. ఇప్పుడు భారత దేశంలోని ప్రముఖ ఆహార బ్రాండ్‌లలో కటిగా నిలబెట్టాడు. బ్రాండ్‌ భుజియాతోపాటు వివిధ రకాల సాంప్రదాయ స్వీట్‌లతో కూడిన నామ్‌కీన్‌ల ఆనందకరమైన శ్రేణికి ప్రసిద్ధి చెందింది. హల్దీరామ్‌ ఉత్పత్తుల స్థిరమైన నాణ్యత, రుచి భారతదేశం అంతటా ప్రజల విశ్వాసం పొందింది.

సుదీర్ఘ చరిత్ర..
అగర్వాల్‌ కుటుంబానికి ఆహార పరిశ్రమలో, ముఖ్యంగా స్నాక్స్, స్వీట్‌ల రంగంలో సుదీర్ఘమైన మరియు ఆసక్తికరమైన చరిత్ర ఉంది. ఆరు తరాల వ్యవస్థాపక విజయం సుగంధ ద్రవ్యాల కోసం వారి ముక్కు ద్వారా గణనీయమైన సంపదను సంపాదించింది. బహుళజాతి సంస్థలను అధిగమించే అసాధారణ సామర్థ్యాన్ని కలిగి ఉంది. హల్దీరామ్, హల్దీరామ్‌ ప్రభుజీ, బికనెర్వాలా, భిఖారామ్‌ చందమాల్, బికాజీ, బికానో వంటి అనేక బ్రాండ్‌ పేర్లతో విస్తృతమైన ఉత్పత్తులను అందించడంతో వారి వ్యాపారం భారతదేశంలో ఇంటి పేరుగా మారింది. అయినప్పటికీ, వారి ఆశ్చర్యకరమైన విజయం వెనుక కుటుంబ కలహాలు, న్యాయ పోరాటాల కథ ఉంది. అత్యంత ప్రముఖమైన వివాదం హల్దీరామ్‌ బ్రాండ్‌ పేరు చుట్టూ తిరుగుతుంది. అగర్వాల్‌ కుటుంబంలోని అనేక తరాలు కోర్టు పోరాటాలలో చిక్కుకున్నాయి, ప్రతి ఒక్కరు బ్రాండ్‌ పేరుచ అనుబంధిత వారసత్వాన్ని క్లెయిమ్‌ చేసే హక్కును కోరుతున్నారు. ఈ అధిక–స్టేక్స్‌ కోర్టు వివాదాలు కుటుంబం యొక్క సంక్లిష్టత మరియు పోటీని చూపుతాయి, ఇక్కడ హల్దీరామ్‌ బ్రాండ్‌పై నియంత్రణ ఆర్థిక విలువ, గర్వం మరియు గుర్తింపును సూచిస్తుంది. ఇంత జరిగినా, ఇంతటి ఘనతను ఎలా సాధించగలిగారు? వారు బికనీర్‌లోని ఒక చిన్న చాల్‌ నుండి భారతదేశం యొక్క అత్యంత గుర్తించదగిన బ్రాండ్‌లలో ఒకటిగా ఎలా ఎదిగారు? ఒక్కసారి చూద్దాం.

హల్దీరామ్‌ ప్రారంభం..
12 సంవత్సరాల వయస్సులో, చాలా మంది పిల్లలు పాఠశాలకు వెళ్లి ఆటలలో బిజీగా ఉన్నప్పుడు, హల్దీరామ్‌ జీ అని ముద్దుగా పిలిచే గంగా బిషన్‌ అగర్వాల్‌ తన తండ్రి భుజియా వ్యాపారంలో మునిగిపోయాడు. బికనీర్‌ భుజియాకు కొత్తేమీ కాదు, చిక్‌పా పిండి లేదా బేసన్‌తో చేసిన రుచికరమైన చిరుతిండి. కానీ చిన్న వయస్సులో కూడా, హల్దీరామ్‌ యొక్క సృజనాత్మక స్పార్క్‌ అతనిని విభిన్నంగా చేసింది. అతను సంప్రదాయ భుజియాకు ఒక ప్రత్యేకమైన ట్విస్ట్‌ను ఊహించాడు–ఇది బేసన్‌కు బదులుగా చిమ్మట పిండితో తయారు చేయబడిన ఒక సన్నని వెర్షన్‌.

చిన్న దుకాణంతో..
1919లో హల్దీరామ్‌ తన తండ్రి చిన్న దుకాణంలో చేసిన వెంచర్‌ తక్షణ విజయం సాధించింది. అతని చిమ్మట పిండి భుజియా విచిత్రమైన రుచి, ఆకృతిని బికనీర్‌ ప్రజల మనసులను తాకింది. ఒక రోజులో దాదాపు రూ.9 వేల కోట్ల మొత్తం ఆదాయాన్ని ఆర్జించే రెండు సంస్థలకు పునాది వేసింది. హల్దీరామ్‌ పెద్దయ్యాక, అతనికి ముగ్గురు కుమారులు: మూల్‌చంద్, సత్యన్నారాయణ మరియు రామేశ్వర్‌లాల్‌. మూల్‌చంద్‌ కుమారులు, వారి సోదరి సరస్వతీ దేవితో కలిసి, కుటుంబ వారసత్వం టార్చ్‌ బేరర్లుగా మారారు, అనేక చిరుతిళ్ల కంపెనీలను అసమానమైన ఎత్తులకు నడిపించారు.

బికనీర్‌ నుంచి కోల్‌కతా వరకు
1950వ దశకంలో, గంగా బిషన్‌ అగర్వాల్‌ తన కుమారులు సత్యన్నారాయణ, రామేశ్వర్‌లాల్‌తో రద్దీగా ఉండే కోల్‌కతా నగరానికి సముద్రయానానికి బయలుదేరారు. అక్కడ, వారు ప్రముఖ బ్రాండ్‌ ‘హల్దీరామ్‌ భుజివాలా‘ని స్థాపించారు. ఈ ప్రయత్నంలో హల్దీరామ్‌ పెద్ద మనవడు శివ కిషన్‌ కూడా వారితో కలిశాడు. చిన్న కుమారులు అసలైన బికనీర్‌ దుకాణాన్ని నడుపుతుండగా, కోల్‌కతాలో వ్యాపారం విపరీతమైన స్థాయిలో పెరిగింది, సంప్రదాయ భుజియా పరిధికి మించి విస్తరించింది.

హల్దీరామ్‌ విస్తరణ
1960 నుంచి 1990ల మధ్య, హల్దీరామ్‌ సామ్రాజ్యం గణనీయమైన అభివృద్ధి, పరివర్తనను చవిచూసింది. గంగా బిషన్‌ చివరికి బికనీర్‌కు తిరిగి వచ్చాడు, అతని కుమారులు రామేశ్వర్‌లాల్‌ మరియు సత్యన్నారాయణకు పగ్గాలను అప్పగించాడు. సత్యనారాయణ ‘హల్దీరామ్‌ – సన్స్‌‘ స్థాపించి తన స్వంత వ్యాపారాన్ని ప్రారంభించాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. దురదృష్టవశాత్తు, అతను తన తండ్రి సాధించిన విజయాలను సరిపోల్చలేకపోయాడు. మరోవైపు, రామేశ్వర్‌లాల్‌ తన సోదరుడు మూల్‌చంద్‌తో సంబంధాలను తెంచుకోవాలని నిర్ణయించుకున్నాడు, ఫలితంగా కోల్‌కతా, బికనీర్‌ సంస్థలు విడిపోయాయి. కోల్‌కతా వ్యాపారాన్ని నిర్వహించే ప్రభు, అతని సోదరుడు ఢిల్లీలో ‘హల్దీరామ్‌‘ లేదా ‘హల్దీరామ్‌‘ పేర్లను ఉపయోగించకుండా నిషేధించారు. హల్దీరామ్‌ యొక్క వ్యాపారాలు ఇప్పుడు ప్రత్యేక సంస్థలుగా పనిచేస్తున్నాయి, ఒక్కొక్కటి దాని స్వంత ప్రత్యేక గుర్తింపుతో ఉన్నాయి.

ఢిల్లీలో వ్యాపారం..
కాగా, మనోహర్‌లాల్, మధుసూదన్‌ అగర్వాల్‌ నేతృత్వంలోని ఢిల్లీ యూనిట్‌ దాదాపు రూ. 5 వేల కోట్ల ఆదాయాన్ని ఆర్జించి రెవెన్యూ లీడర్‌గా నిలిచింది. శివ కిషన్‌ అగర్వాల్‌ నేతృత్వంలోని నాగ్‌పూర్‌ యూనిట్‌ రూ.4 వేల కోట్లతో రెండో స్థానంలో ఉండగా, శివ రతన్‌ అగర్వాల్‌ నేతృత్వంలోని బికనీర్‌ యూనిట్‌ దాదాపు రూ.1,600 కోట్లతో మూడో స్థానంలో నిలిచింది.

విస్తరించే అవకాశం..
హల్దీరామ్‌ లుక్స్‌ మరింత విస్తరించే అవకాశం ఉంది. ముందుగా బిజినెస్‌ స్టాండర్డ్‌ హల్దీరామ్‌ తన పాదముద్రను విస్తరించాలని చూస్తోందని, విలీన ప్రక్రియలో నోయిడా యొక్క హల్దీరామ్‌ స్నాక్స్‌ మరియు హల్దీరామ్‌ యొక్క నాగ్‌పూర్‌తో ప్రారంభ పబ్లిక్‌ ఆఫరింగ్‌ (ఐపిఓ) కోసం ఆలోచిస్తున్నట్లు నివేదించింది. కొత్త సంస్థ తన సామర్థ్యాన్ని విస్తరించేందుకు వచ్చే ఐదేళ్లలో నిధుల సమీకరణ తర్వాత రూ.2,000 కోట్ల నుంచి రూ.2,500 కోట్ల వరకు పెట్టుబడి పెట్టాలని చూస్తోంది. ఈ సమయంలో లిస్టింగ్‌ కోసం మాకు ఖచ్చితమైన సంభాషణ లేదు. సంస్థలోని విలువను అన్వేషించడానికి మేము ఐ్కౖ గురించి ఆలోచిస్తున్నాము. అంతే కాకుండా, బాహ్య పెట్టుబడిదారులను వినడానికి మేము సిద్ధంగా ఉన్నాము మరియు మేము ఎల్లప్పుడూ స్వాగతం పలుకుతాము. సూచనలు‘ అని హల్దీరామ్స్‌ ఫుడ్స్‌ డైరెక్టర్‌ అవిన్‌ అగర్వాల్‌ తెలిపారు.