Asim Munir: పాకిస్తాన్ ఆర్థిక వ్యవస్థ కొన్నేళ్లుగా తీవ్ర సంక్షోభానికి గురవుతోంది. మరోవైపు ఉగ్రవాద మద్దుతు ఆ దేశం నుంచి పెరుగుతోంది. దేశ భవిష్యత్ కన్నా భారత్ను దెబ్బతీయాలన్న ఆలోచనే ఆ దేశాన్ని పతనం దిశగా నడిపిస్తోంది. దీంతో పాకిస్తాన్లో విదేశీ మారక నిల్వలు తరిగిపోతున్నాయి. ద్రవ్యోల్బణం, రూపాయి విలువ తగ్గుదల వంటి సమస్యలు మల్టీ–నేషనల్ కంపెనీలను (ఎంఎన్సీలు) దేశాన్ని వదిలి వెళ్లేలా పరిస్థితి సృష్టించాయి. తాజా ఉదాహరణలు ప్రాక్టర్ అండ్ గ్యాంబుల్ (పీఅండ్జీ) జిల్లెట్ వంటి పెద్ద కంపెనీలు. పాకిస్తాన్ నుంచి వెళ్లిపోయాయి. ఇవి ఉపాధి అవకాశాలు, వినియోగదారుల అందుబాటును ప్రభావితం చేస్తున్నాయి. అదే సమయంలో, భారత్లో ఫారెన్ డైరెక్ట్ ఇన్వెస్ట్మెంట్ (ఎఫ్డీఐ) పెరుగుదల సాధిస్తుంది. ఇది రెండు దేశాల మధ్య ప్రత్యామ్నాయత్వాన్ని సూచిస్తుంది.
వేగంగా ఉప సంహరణ..
2025లో పాకిస్తాన్లో ఎంఎన్సీల ఉపసంహరణలు వేగవంతమవుతున్నాయి. పీఅండ్జీ తన తయారీ, వాణిజ్య కార్యకలాపాలను మూసివేస్తూ, మూడవ పక్ష పంపిణీదారులపై ఆధారపడటానికి మారింది. దీని పరిణామంగా జిల్లెట్ పాకిస్తాన్ ప్యాకిస్తాన్ స్టాక్ ఎక్స్చేంజ్ (పీఎస్ఎక్స్) నుంచి డీలిస్టింగ్ను పరిశీలిస్తోంది. గత ఆర్థిక సంవత్సరంలో జిల్లెట్ ఆదాయం స్వల్పంగా తగ్గింది. ఇది బలహీనమైన డిమాండ్ను సూచిస్తుంది. షెల్, పైజర్, టోటల్ఎనర్జీస్, టెలినార్ వంటి కంపెనీల తర్వాత వచ్చిన మరో ఉదాహరణ. యమహా మోటార్స్, మైక్రోసాఫ్ట్, యూబర్, ఎలీ లిల్లీ వంటివి కూడా ఇటీవలి సంవత్సరాల్లో తమ ఉనికిని తగ్గించాయి. ఈ కంపెనీలు ఉత్పత్తులను పూర్తిగా ఉపసంహరించడం లేదు. వాటిని దుబాయ్ లేదా ఇతర ప్రాంతాల నుంచి దిగుమతి చేయవచ్చు. కానీ స్థానిక తయారీ మూతలు ధరల పెరుగుదలకు దారితీస్తాయి. ఫలితంగా, వినియోగదారులకు అందుబాటు పరిమితమవుతుంది, ముఖ్యంగా ఫాస్ట్–మూవింగ్ కన్జ్యూమర్ గూడ్స్ (ఎఫ్ఎంసీజీ) రంగంలో. ఈ ధోరణి పాకిస్తాన్లో వ్యాపార వాతావరణం దెబ్బతిన్నట్లు సూచిస్తుంది. ఇది దీర్ఘకాలిక పెట్టుబడులను దూరం చేస్తోంది.
ఆర్థిక సంక్షోభం ప్రభావం…
ఎంఎన్సీల ఉపసంహరణలకు ప్రధాన కారణం పాకిస్తాన్ ఆర్థిక అస్థిరత. విదేశీ మారక నిల్వలు 2025 జనవరిలో 15.6 బిలియన్ డాలర్లకు తగ్గాయి, ఇది దిగుమతులకు కేవలం మూడు నెలలు మాత్రమే మద్దతు ఇస్తుంది. డాలర్లలో లాభాలను తమ మాతృదేశాలకు తరలించలేకపోవడం వల్ల కంపెనీలు ఆర్థిక నష్టాలకు గురవుతున్నాయి. ద్రవ్యోల్బణం, అప్రెడిక్టబుల్ ట్యాక్సేషన్, హై పవర్ కాస్ట్లు ఈ సమస్యలను మరింత తీవ్రతరం చేస్తున్నాయి. పాకిస్తాన్ రూపాయి పతనం కూడా పెట్టుబడిదారులను భయపెడుతోంది, ఎందుకంటే స్థానిక ఆదాయాలు విదేశీ కరెన్సీలో మార్పిడి చేయడం కష్టతరం అవుతోంది. ఈ పరిస్థితి ఎఫ్డీఐలను పరిమితం చేస్తోంది. 2025 మార్చి వరకు, పాకిస్తాన్లో ఎఫ్డీఐ 1.618 బిలియన్ డాలర్లకు చేరింది, కానీ ఇది మునుపటి సంవత్సరాలతో పోలిస్తే తక్కువ. ఈ ఉపసంహరణలను ‘పెట్టుబడి వాతావరణంలో రెడ్ ఫ్లాగ్‘గా విశ్లేషకులు చూస్తున్నారు.
భద్రతా ఆందోళనలు..
ఆర్థిక సమస్యలతోపాటు భద్రతా ఉద్రిక్తతలు కూడా ఎంఎన్సీలను ప్రభావితం చేస్తున్నాయి. మే 2025లో జరిగిన ఆపరేషన్ సిందూర్ పాహల్గాం దాడి (ఏప్రిల్ 22, 26 మంది మరణాలు)కు ప్రతిస్పందనగా భారత్ చేసిన క్రాస్–బార్డర్ ఆపరేషన్ పాకిస్తాన్కు తీవ్ర నష్టాలు కలిగించింది. భారత సైనిక అధికారులు ‘హోల్డ్లో పెట్టాము, మరో దుస్సాహసానికి ప్రపంచ పటం మారిపోతుంది‘ అని హెచ్చరించారు. అయినా పాకిస్తాన్ ఇప్పటికీ యుద్ధ భాషలో మాట్లాడుతోంది, ఇది కంపెనీల్లో భయాన్ని పెంచుతోంది. ఈ నేపథ్యంలో, పాకిస్తాన్ ఆర్మీ చీఫ్ ఆసిమ్ మునీర్ మూడుసార్లు అమెరికాకు వెళ్లి, రేర్ ఎర్త్ మినరల్స్ (అంటిమనీ, కాపర్, నెఓడిమియం)పై చర్చలు జరిపారు. ట్రంప్ ఆసక్తి చూపినా, మునీర్ను ‘సేల్స్మ్యాన్‘గా అవమానిస్తూ పాకిస్తాన్ సెనేటర్ ఐమల్ వాలీ ఖాన్ విమర్శించారు.
ఫ్రంటియర్ వర్క్స్ ఆర్గనైజేషన్ (ఎఫ్డబ్ల్యూఓ), యూఎస్ స్ట్రాటజిక్ మెటల్స్ మధ్య ఎమ్ఓయూ (500 మిలియన్ డాలర్ పెట్టుబడి) జరిగినా, ఇది ఎంఎన్సీలను ఆకర్షించలేదు.
వెళ్లిపోయిన ఐటీ సంస్థలు..
సాఫ్ట్వేర్ కంపెనీలు ఇప్పటికే ఉపసంహరించాయి, యుద్ధ ఆందోళనలు మరిన్ని ఉపసంహరణలకు దారితీస్తాయని విశ్లేషకులు అంచనా. భారత్–పాకిస్తాన్ పోలిక: ఎఫ్డీఐలలో వైరుధ్య ధోరణిభారత్లో ఉద్రిక్తతలు ఉన్నా, ఎఫ్డీఐ పెరుగుదల సాధిస్తోంది. 2025 ఏప్రిల్–జూన్లో 13% పెరిగి 122 బిలియన్ డాలర్లకు చేరింది, సర్వీసెస్ (19%), కంప్యూటర్ సాఫ్ట్వేర్ (16%) రంగాలు ఆధారం. మొత్తం ఎఫ్డీఐ 688 బిలియన్ డాలర్లకు చేరింది, ఇది పాకిస్తాన్తో పోలిస్తే భారీ తేడా. భారత్ యుద్ధాలను ‘నిర్ణయాత్మకంగా, త్వరగా ముగించే‘ విధానం (నాలుగైదు రోజుల్లో) పెట్టుబడిదారుల విశ్వాసాన్ని పెంచుతోంది, ఎందుకంటే అది దుస్సాహసాలకు దూరంగా ఉంటుంది. పాకిస్తాన్లో భారత వ్యతిరేకత మొదటి నష్టాన్ని తీసుకొస్తుందని అర్థం కాకపోవడం దేశానికి హాని కలిగిస్తోంది. భారత్ స్పష్టమైన విధానాలు, మల్టీమోడల్ కనెక్టివిటీ, స్కిల్ ఎన్హాన్స్మెంట్తో పెట్టుబడులను ఆకర్షిస్తోంది. ఇది దక్షిణాసియాలో భారత్ను ప్రధాన హబ్గా మార్చుతోంది.
ఎంఎన్సీల ఉపసంహరణలు పాకిస్తాన్లో వేలాది ఉద్యోగాలను కోల్పోయే ప్రమాదాన్ని తీసుకొస్తాయి, ఆర్థిక పునరుద్ధరణను ఆలస్యం చేస్తాయి. రెగ్యులేటరీ స్థిరత్వం, ఇన్ఫ్రాస్ట్రక్చర్ మెరుగులు, లాభాల తరలణ సౌలభ్యం లేకపోతే, మరిన్ని కంపెనీలు వెళ్లిపోతాయి. భారత్తో పోల్చితే, పాకిస్తాన్ రాజకీయ స్థిరత్వం, విధానాత్మక సంస్కరణలపై దృష్టి పెట్టాలి. రేర్ ఎర్త్ మినరల్స్ వంటి అవకాశాలను ఉపయోగించుకోవాలంటే, భద్రతా సమస్యలను పరిష్కరించాలి. లేకపోతే, ఈ ఉపసంహరణలు దేశ ఆర్థిక పునరుద్ధరణకు మరింత అడ్డంకిగా మారతాయి.
