Brahmos Missile: బ్రహ్మోస్ కేవలం ఒక సూపర్సోనిక్ క్రూయిజ్ క్షిపణి కాదు.. ఇది భారత్–రష్యా సహకారం, ఆవిష్కరణ, యుద్ధ వ్యూహాత్మక సామర్థ్యాల సమ్మేళనం. 1998లో బ్రహ్మోస్ ఏరోస్పేస్ స్థాపనతో మొదలైన ఈ ప్రాజెక్ట్, భారత రక్షణ పరిశోధన, అభివృద్ధి సంస్థ (DRDO), రష్యా యొక్క NPO మషినోస్ట్రోయెనియా సంయుక్త ప్రయత్నం. బ్రహ్మపుత్ర, మాస్క్వా నదుల పేర్ల నుంచి రూపొందిన ఈ క్షిపణి, 2001లో తొలి విజయవంతమైన పరీక్షతో ప్రపంచ దృష్టిని ఆకర్షించింది.
Also Read: భారత్ కు ఎస్ – 500.. రష్యా బంపర్ ఆఫర్..
‘బ్రహ్మోస్ ఒక క్షిపణి మాత్రమే కాదు.. ఇది రెండు దేశాల సాంకేతిక నైపుణ్యం, దీర్ఘకాల ద్వైపాక్షిక సంబంధాల సమ్మేళనం. ఇది శీతల యుద్ధం తర్వాత భారత్–రష్యా సహకారం యొక్క శక్తిని చాటుతుంది. ‘బ్రహ్మోస్ రష్యా యొక్క P–800 ఒనిక్స్ క్షిపణి ఆధారంగా రూపొందినప్పటికీ, భారతీయ గైడెన్స్ సిస్టమ్స్, సాఫ్ట్వేర్లతో ఆధునీకరించబడింది.
అసమాన సామర్థ్యాలు
బ్రహ్మోస్ ప్రపంచంలోనే అత్యంత వేగవంతమైన సూపర్సోనిక్ క్రూయిజ్ క్షిపణి, గంటకు 3,430 కి.మీ (మాక్ 2.8–3.0) వేగంతో ప్రయాణిస్తుంది. దీని బహుముఖ సామర్థ్యాలు భారత రక్షణ వ్యవస్థలో దీనిని కీలక ఆయుధంగా నిలిపాయి. 290 కి.మీ నుంచి 800 కి.మీ వరకు విస్తరించిన పరిధి, MTCR భ్యత్వం తర్వాత సాధ్యమైంది. భూమి, సముద్రం, గగనం, జలాంతర్గాముల నుంచి ప్రయోగం. ఇనర్షియల్ నావిగేషన్ సిస్టమ్ (INS), GPS , టెరైన్ రిఫరెన్సింగ్తో అత్యంత కచ్చితమైన లక్ష్య ధ్వంసం. తక్కువ రాడార్ సిగ్నేచర్తో శత్రు రక్షణ వ్యవస్థలను చొచ్చుకెళ్లగలదు.
యుద్ధంలో గేమ్ ఛేంజర్..
‘బ్రహ్మోస్ యొక్క వేగం, కచ్చితత్వం దీనిని యుద్ధంలో గేమ్–ఛేంజర్గా మార్చాయి. ఇది శత్రు నౌకలు, వైమానిక స్థావరాలను సెకన్లలో ధ్వంసం చేయగల సామర్థ్యం కలిగి ఉంది, ఇది భారత్ యొక్క వ్యూహాత్మక ఆధిక్యతను స్పష్టం చేస్తుంది. ‘బ్రహ్మోస్ రామ్జెట్ ఇంజన్ దాని సూపర్సోనిక్ వేగానికి కారణం, ఇది సాంప్రదాయిక సబ్సోనిక్ క్షిపణుల కంటే మూడు రెట్లు వేగవంతమైనది, శత్రువుకు ప్రతిస్పందన సమయాన్ని తగ్గిస్తుంది.
ఆపరేషన్ సిందూర్లో బ్రహ్మోస్ శక్తి
2025 మే 10న జరిగిన ఆపరేషన్ సిందూర్లో బ్రహ్మోస్ క్షిపణి మొదటిసారి యుద్ధంలో ఉపయోగించబడినట్లు నివేదికలు సూచిస్తున్నాయి. పాకిస్థాన్లోని రఫీకీ, మురిద్, నూర్ ఖాన్, సర్గోధా వైమానిక స్థావరాలు, రాడార్ సైట్లపై కచ్చితమైన దాడులు జరిగాయి. ఈ ఆపరేషన్లో HAMMER, SCALP క్షిపణులతో పాటు బ్రహ్మోస్ కీలక పాత్ర పోషించింది. ‘ఆపరేషన్ సిందూర్ బ్రహ్మోస్ యొక్క యుద్ధ సామర్థ్యాన్ని నిరూపించింది. ఇది భారత్ యొక్క సైనిక శక్తిని, శత్రు రక్షణ వ్యవస్థలను భేదించే సామర్థ్యాన్ని ప్రపంచానికి చాటింది. ఇది భౌగోళిక రాజకీయ వేదికపై భారత్ యొక్క ప్రభావాన్ని బలోపేతం చేస్తుంది.‘ బికనీర్ సమీపంలో కనుగొనబడిన బ్రహ్మోస్ శిథిలాలు (బూస్టర్, నోస్ క్యాప్) దాని ఉపయోగాన్ని సూచిస్తున్నాయి, అయితే అధికారిక నిర్ధారణ లేదు. ఈ ఆపరేషన్ భారత వాయుసేన సుఖోయ్–30 MKI జెట్ల నుంచి బ్రహ్మోస్ ప్రయోగాన్ని విజయవంతంగా ప్రదర్శించింది.
స్వదేశీకరణ విజయం
బ్రహ్మోస్ క్షిపణి ఆత్మనిర్భర భారత్ లక్ష్యానికి ఒక ఉదాహరణ. ప్రారంభంలో 65% భాగాలు రష్యా నుంచి దిగుమతి చేయబడ్డాయి, కానీ 2018 నాటికి 65% స్వదేశీకరించబడ్డాయి. రామ్జెట్ ఇంజన్, రాడార్ సీకర్ వంటి కీలక భాగాలు భారత్లోనే తయారవుతున్నాయి. బ్రహ్మోస్ స్వదేశీకరణ భారత రక్షణ రంగంలో ఒక విప్లవం. ఇది దిగుమతి ఆధారిత రక్షణ వ్యవస్థ నుంచి స్వయం సమృద్ధి వైపు భారత్ ప్రయాణాన్ని సూచిస్తుంది. ఇది ఆర్థిక, వ్యూహాత్మక లాభాలను అందిస్తుంది.
లక్నోలో తయారీ యూనిట్..
2025 మే 11న లక్నోలో రూ.300 కోట్లతో నిర్మితమైన బ్రహ్మోస్ తయారీ యూనిట్ను రక్షణ మంత్రి రాజ్నాథ్ సింగ్ ప్రారంభించారు. ఈ యూనిట్ సంవత్సరానికి 80–100 క్షిపణులను ఉత్పత్తి చేస్తుంది, భవిష్యత్తులో 100–150 నెక్ట్స్–జనరేషన్ క్షిపణులను ఉత్పత్తి చేయనుంది.
బ్రహ్మోస్ ఎగుమతులు
బ్రహ్మోస్ క్షిపణి అంతర్జాతీయంగా డిమాండ్ను సంపాదించింది, ఇది భారత్ను ఆయుధ ఎగుమతిదారుగా నిలిపింది.
ఫిలిప్పీన్స్: 2022లో 375 మిలియన్ డాలర్ల ఒప్పందంతో బ్రహ్మోస్ సరఫరా.
వియత్నాం: 700 మిలియన్ డాలర్ల ఒప్పందం చర్చల దశలో.
ఇండోనేషియా, మధ్యప్రాచ్యం, దక్షిణ అమెరికా దేశాలు ఆసక్తి.
‘బ్రహ్మోస్ ఎగుమతులు భారత్ భౌగోళిక రాజకీయ ప్రభావాన్ని విస్తరిస్తున్నాయి. ఇది ఇండో–పసిఫిక్ ప్రాంతంలో చైనాకు వ్యతిరేకంగా భారత్ యొక్క వ్యూహాత్మక సమతుల్యతను బలోపేతం చేస్తుంది. ఫిలిప్పీన్స్, వియత్నాం వంటి దేశాలతో ఒప్పంద 100% స్వదేశీ రక్షణ ఉత్పత్తిగా బ్రహ్మోస్ భారత్ను ఆయుధ ఎగుమతిదారుగా స్థాపించింది. 2024లో భారత్ రూ.21,000 కోట్ల ఆయుధ ఎగుమతులు సాధించింది, ఇందులో బ్రహ్మోస్ కీలక పాత్ర పోషించింది, దీనిని ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ కొనియాడారు.
హైపర్సోనిక్ యుగంలోకి అడుగు
బ్రహ్మోస్–II, ఒక హైపర్సోనిక్ క్షిపణి, మాక్ 8 వేగం, 1,500 కి.మీ పరిధితో అభివృద్ధి దశలో ఉంది. ఇది రష్యా యొక్క 3M22 జిర్కాన్ క్షిపణి ఆధారంగా రూపొందుతోంది, 2023లో సాంకేతిక బదిలీ కోసం చర్చలు జరిగాయి. ‘బ్రహ్మోస్–II భారత రక్షణ రంగంలో ఒక కొత్త అధ్యాయం. ఇది హైపర్సోనిక్ యుగంలో భారత్ను అగ్రగామిగా నిలిపి, అమెరికా, చైనా, రష్యా వంటి దేశాలతో సమానంగా పోటీపడేలా చేస్తుంది. మాజీ రాష్ట్రపతి డాక్టర్ ఎపిజె అబ్దుల్ కలాం స్ఫూర్తితో రూపొందింది. దీనిని బ్రహ్మోస్–II (K) అని పిలుస్తారు. ఇది తేలికైన డిజైన్తో సుఖోయ్ జెట్లపై బహుళ క్షిపణులను మోసుకెళ్లగలదు.
బ్రహ్మోస్ను ‘భారత రక్షణ రంగంలో ఒక యుగ–పరివర్తన‘. ఇది సాంకేతిక ఆధిపత్యం, స్వదేశీ ఆవిష్కరణ, భౌగోళిక రాజకీయ శక్తి యొక్క సమ్మేళనం. ఆపరేషన్ సిందూర్లో దాని యుద్ధ సామర్థ్యం, అంతర్జాతీయ ఎగుమతుల ద్వారా ఆర్థిక–వ్యూహాత్మక లాభాలు, బ్రహ్మోస్–IIతో హైపర్సోనిక్ యుగంలోకి అడుగులు ఇవన్నీ భారత్ను రక్షణ రంగంలో అగ్రగామిగా నిలిపాయి.
