Kumbh Mela : ప్రయాగరాజ్లో గంగా, యమునా నదుల సంగమం. కుంభమేళ వచ్చిందంటే చాలు ఈ ప్రాంతానికి చాలా కల వస్తుంది. రెండు నదుల కలయిక మాత్రమే కాదు చాలా పవిత్రమైనది ఈ స్థలం. లక్షలాది భక్తులకు పవిత్రమైనది కూడా. ప్రతి ఏడాది దేశవిదేశాల నుంచి లక్షల్లో యాత్రికులు ఈ పవిత్ర స్థలంలోని స్వచ్ఛమైన జలాల్లో పుణ్యస్నానం చేస్తుంటారు. సంగమ పవిత్రతను కాపాడటానికి 500 మంది గంగా ప్రహరీలు ఈ నదుల పరిశుభ్రత కోసం నిరంతరం పనిచేస్తున్నారు. మహాకుంభ్ 2025 సమీపిస్తుండగా, సంగమంలో లక్షలాది మంది పుణ్యస్నానం చేస్తారని అంచనా. ఈ గంగా ప్రహరీలు నదుల పరిశుభ్రతకు కాపలాగా ఉంటారు. యోగి ప్రభుత్వం వారికి శిక్షణ ఇవ్వడం, ఉపాధి అవకాశాలతో అనుసంధానించడం ద్వారా వారికి మరింత మద్దతు ఇస్తోంది.
ప్రయాగరాజ్లో దాదాపు 25 ఘాట్లు ఉన్నాయి. మహాకుంభ్ సమయంలో ఈ ఘాట్లకు చాలా మంది భక్తులు వస్తుంటారు. గంగా, యమునా నదులతో పాటు ఈ ఘాట్ల పరిశుభ్రతను కాపాడటం ఒక పెద్ద సవాలు. అయితే దీన్ని క్లీన్ చేయడానికి ప్రతి ఘాట్లో 15-20 మంది బృందాలు పనిచేస్తుంటాయి. షిఫ్టులలో పనిచేస్తూ, నదులు, ఘాట్లను శుభ్రం చేస్తుంటారు. అంతేకాదు నదుల పవిత్రతను కాపాడుకోవడం వంటి ప్రాముఖ్యతను యాత్రికులకు తెలియజేస్తున్నారు. అదనంగా, దేశవ్యాప్తంగా 200 మందికి పైగా ప్రత్యేక శిక్షణ పొందిన గంగా ప్రహరీలను మోహరించి, ఈ భారీ కార్యక్రమంలో మానవశక్తి కొరత లేకుండా చూస్తున్నారు.
లక్షలాది మంది గంగా, యమునా నదులలో పుణ్యస్నానం చేస్తారని, అందులో మురికి నీరు ఉంటే వారి విశ్వాసాన్ని తగ్గిస్తుందని జలజ్ యోజన అసిస్టెంట్ కోఆర్డినేటర్ చంద్ర కుమార్ నిషాద్ అన్నారు. అందుకే ఈ మురికి నీరును తొలగించడానికి బృందం 24 గంటలూ పరిశుభ్రతా కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తుందట. నదులు, ఘాట్ల నుంచి వ్యర్థాలను తొలగించడానికి వలలను ఉపయోగిస్తున్నారట. నదులలో వ్యర్థాలు, పూల దండలు వేయకుండా పరిశుభ్రతను కాపాడుకోవాలని భక్తులకు అవగాహన కల్పిస్తున్నారు. చెత్త పారవేస్తే దానిని వెంటనే తురాన్ వలలు, ఇతర సాధనాలను ఉపయోగించి తిరిగి తీసుకుంటారట.
నదుల పరిశుభ్రత, సంరక్షణ బాధ్యతను స్థానిక సమాజాలు తీసుకునేలా “డబుల్ ఇంజిన్ ” ప్రభుత్వం చేసిందని నిషాద్ అన్నారు. “తాబేళ్లు, డాల్ఫిన్ల వంటి వాటిని వేటాడేవారే వాటిని రక్షిస్తున్నారట. దీంతో ఈ జాతుల జనాభా పెరిగింది, ఇవి నదులను శుభ్రంగా ఉంచడంలో సహజ పాత్ర పోషిస్తాయి అన్నారు ఆయన.
“అర్థ గంగా యోజన (జలజ్ యోజన) కింద చేపట్టిన కార్యక్రమాల ద్వారా, స్థానిక మహిళలకు కుట్టు, బ్యూటీ సర్వీసులు, ధూప కర్రలు, జ్యూట్ సంచులు తయారు చేయడం వంటి నైపుణ్యాలలో ఉచిత శిక్షణ అందిస్తున్నారు. 100-150 గ్రామాల నుండి 700 మందికి పైగా మహిళలు ఇప్పటికే ఈ శిక్షణా కార్యక్రమాలతో అనుసంధానించబడ్డారు.
ఇదిలా ఉండగా, పురుషులకు సాంప్రదాయ డైవింగ్ పాత్రలకు మించి పనులు కేటాయించబడ్డాయి, మహాకుంభ్ సమయంలో ఆర్థిక సహాయం, గౌరవ వేతనం అందుతుంది. ఈ కార్యక్రమాల వల్ల నదులపై సమాజం ఆధారపడటం తగ్గింది, వారు నదుల రక్షణకు చురుకైన నిర్వాహకులుగా మారారని అటవీ శాఖ ఐటీ అధిపతి అలోక్ కుమార్ పాండే అన్నారు.
